wywiady

        Z dużym wyprzedzeniem informujemy Państwa, że od 1 do 27 lipca tego roku w Łańcucie rozbrzmiewać będzie muzyka klasyczna. Podobnie jak w latach ubiegłych, przyjadą do tego pięknego miasta młodzi wioliniści, aby doskonalić swoje umiejętności pod kierunkiem wybitnych mistrzów.
     O przygotowaniach do czekających nas w lipcu wydarzeń rozmawiam z panem Krzysztofem Szczepaniakiem - przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Kursów oraz prezesem Stowarzyszenia „Międzynarodowe Kursy Muzyczne im. Zenona Brzewskiego w Łańcucie”.

Przed nami jubileuszowa edycja.
      - Międzynarodowe Kursy Muzyczne w Łańcucie odbędą się po raz 50-ty. Odbywają się każdego roku bez względu na okoliczności – przetrwaliśmy stan wojenny, przetrwaliśmy pandemię, problemy żywnościowe i wszelakie inne. Jesteśmy chyba jedynym kursem w Polsce, a może i w Europie, który prawie w tym samym kształcie, w tym samym miejscu trwa już pół wieku.
1 marca 2024 roku ruszyły zapisy i w tym dniu napłynęło 140 zgłoszeń.
Zainteresowanie kursami nie słabnie.

W łańcuckich kursach mogą uczestniczyć uczniowie szkół Muzycznych I i II stopnia oraz młodzi wioliniści bardziej zaawansowani w grze. To nie są tylko mistrzowskie kursy interpretacji. Grający na instrumentach smyczkowych młodzi ludzie mogą doskonalić swoje umiejętności nie tylko w zakresie gry na instrumencie.
      - Pierwsze edycje łańcuckich kursów odbywały się pod nazwą Międzynarodowe Kursy Interpretacji Muzycznej. Ponieważ krąg zainteresowanych ciągle się poszerzał i zgłaszali się uczestnicy od sześciu, siedmiu lat aż po absolwentów wyższych uczelni, dlatego odeszliśmy od sformułowania interpretacja.
Proponujemy najmłodszym uczestnikom, którzy dopiero zaczynają uczyć się grać na instrumencie naukę u nauczycieli, którzy mają praktykę i doświadczenie w tym względzie, poprzez kursy dla młodych wiolonistów, którzy doskonalą zawansowane umiejętności , albo przygotowują się do międzynarodowych konkursów, aż po kurs interpretacji dla studentów.
W naszej ofercie znajduje się także możliwość grania w zespołach kameralnych do czego przykładamy ogromną wagę i znaczenie, a także granie w orkiestrze kursowej oraz kurs kształcenia słuchu, który dla wiolinistów jest bardzo ważny.

Każdy uczestnik może brać udział w tych zajęciach.
      - Uważamy, że każdy nawet powinien. Lekcje kształcenia słuchu traktujemy jako podstawę dla wiolinisty. Instrument oparty wyłącznie na słuchu wymaga ciągłego doskonalenia i kształcenia. Dlatego od wielu lat prowadzimy lekcje kształcenia słuchu.

Uczestnicy kursów mogą także uczestniczyć w koncertach, a także występować.
      - Każdego wieczoru, a często także w ciągu dnia, oferujemy naszym uczestnikom koncerty, które traktujemy jako swoistą działalność edukacyjną. Te koncerty uczą nie tylko odbioru muzyki, ale także uczą zachowania się nie tylko na estradzie, ale również na widowni.
     Najmłodsi uczestnicy uczą się, że w sali koncertowej nie robi się z programów „jaskółek” , nie wolno chodzić i wychodzić w trakcie prezentacji estradowej, kiedy należy bić brawo, a kiedy nie należy (po częściach utworów cyklicznych).Nie można także się wiercić, rozmawiać, szeleścić papierkami… Zwracamy też uwagę na odpowiedni ubiór, bo sala koncertowa jest dla muzyki miejscem świętym dla muzyki i należy okazać odpowiedni szacunek swym wyglądem.
     Te wieczorne koncerty oraz koncerty klasowe uczą także umiejętności zachowania się na estradzie, odpowiedniego ubioru, odpowiedniego wejścia i zejścia, ukłonów oraz umiejętności pokonywania tremy.

Wykładowcami na kursach będą znakomici profesorowie, którzy poprowadzą zajęcia.
      - W jubileuszowych kursach zatrudniamy w sumie czterdziestu pedagogów – po dwudziestu na każdym turnusie. Są to wybitni mistrzowie o świtowej sławie w zakresie pedagogiki instrumentalnej.

Nie możemy także pominąć faktu, że mogą przyjechać w lipcu do Łańcuta nauczyciele szkół muzycznych.
       - Tak, prowadzimy także kurs metodyczny dla nauczycieli. Oprócz wykładów metodycznych, które są codziennie serwowane uczestnikom tego kursu, mają oni prawo do wejścia na wszystkie lekcje, mogą grać w orkiestrze kursowej, a nawet w zespołach. Ta oferta oraz rozmowy z mistrzami i czynnymi uczestnikami pozwalają im doskonalić swój warsztat. Dowiadują się o nowym spojrzeniu, czy nowych interpretacjach i nowych pomysłach. To jest niezwykle ważne, tym bardziej, że nie ma za dużo ofert doskonalących nauczycieli w polskiej szkole artystycznej.

Ilu uczestników możecie przyjąć?
      - Przygotowując się do jubileuszowych kursów przeglądałem kursowe archiwum. Znalazłem sprawozdanie mojego poprzednika śp. Władysława Czajewskiego, współzałożyciela tych kursów, który napisał w początkach lat 80-tych - „… tegoroczne kursy zgromadziły ogromną ilość uczestników, bo było ich w sumie stu. Możliwości organizacyjne kursów osiągnięte i więcej nie możemy przyjąć.”
      W ostatnich latach na jeden turnus przyjmujemy ponad dwustu uczestników, czyli ponad czterystu pięćdziesięciu w obu turnusach. Były także w naszej historii takie lata, że przyjęliśmy prawie sześciuset – co niestety było przesadą, bo trudno było nad wszystkimi sprawami organizacyjnymi zapanować.

Proszę wymienić wszystkich czuwających nad poziomem artystycznym i naukowym łańcuckich kursów.
       - Organizatorem Międzynarodowych Kursów Muzycznych im. Zenona Brzewskiego w Łańcucie jest Stowarzyszenie „Międzynarodowe Kursy Muzyczne im. Zenona Brzewskiego w Łańcucie”, na którego czele mam zaszczyt stać jako prezes, natomiast głównym animatorem, duszą kursów jest pani prof. Krystyna Makowska-Ławrynowicz, która po śmierci swego męża prof. Mirosława Ławrynowicza, przejęła kierownictwo artystyczne i naukowe nad kursami, i znakomicie je prowadzi. Ustala skład kadry, przydziały uczestników do klas i rozwiązuje wszystkie bieżące problemy związane z realizacją programu kursów. Dba także o poziom naukowy organizując seminaria tematyczne. Do dzisiaj wspominane są prowadzone przez prof. Wolfganga Marschnera seminaria na temat sonat Eugène Ysaÿe’a, sonat Johanna Sebastiana Bacha, czy koncertów skrzypcowych Wolfganga Amadeusa Mozarta.
      Mnie osobiście bardzo brakuje obecności śp. red. Józefa Kańskiego, który każdego roku przyjeżdżał na te kursy i prowadził cztery bardzo ciekawe wykłady ilustrowane znakomitymi nagraniami archiwalnymi w wykonaniu wybitnych wielkich, światowej sławy skrzypków. To były wyjątkowe spotkania.

Niewielu jest także obecnie profesorów, których zapraszał prof. Zenon Brzewski – założyciel i patron łańcuckich kursów.
      - To jest niestety naturalne, przecież 50 lat już trwamy i ci, którzy zaczynali te kursy z Profesorem Brzewskim, już też od nas odeszli i pewnie grają w innej, może niebiańskiej orkiestrze. Uważam za wielką dumę i satysfakcję fakt, że wśród pedagogów naszych kursów, co najmniej połowa, to są byli uczestnicy. Przyjeżdżali do Łańcuta jako dzieci, a dzisiaj powracają jako wybitni artyści i znakomici pedagodzy wyższych uczelni muzycznych w kraju i za granicą.
      Słusznie śp. Władysław Czajewski często podkreślał – „to jest genius loci” - miejsce szczególne, do którego się powraca.

Do inauguracji 50. Międzynarodowych Kursów Muzycznych im. Zenona Brzewskiego w Łańcucie jest sporo czasu, ale jestem przekonana, że jubileuszowa edycja będzie szczególna.
      - Niestety, możliwości finansowe ograniczają tego typu działania i nie pozwalają na szczególne działania. Chcemy powrócić (mamy już akceptację Filharmonii Podkarpackiej) do koncertu inaugurującego jubileuszowe kursy w sali Filharmonii Podkarpackiej. W czasie trwania kursów nie ma czasu na świętowanie. Każdy koncert, który oferujemy będzie jubileuszowym ukłonem wobec tych, którzy nas wspierają.
      Chcę bardzo serdecznie podziękować Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz władzom samorządowym Miasta Łańcuta za okazane nam wsparcie i pomoc. Bez tego byłoby nam bardzo zorganizować tegoroczną edycję.
      Wierzę, że także uda nam się powrócić do sali balowej łańcuckiego Zamku z koncertami. Może nie będzie to dla nas zbytnim obciążeniem finansowym. Przy większym zrozumieniu dyrekcji Muzeum Zamku wierzę, że będziemy mogli tam na nowo, a właściwie po staremu zaistnieć Jest to jedna z najbardziej prestiżowych sal koncertowych w naszym kraju, występ w tej sali jest wielkim wyróżnieniem i nobilitacją.
      Kiedy niedawno przeglądaliśmy materiały archiwalne, z ogromną przyjemnością odnotowaliśmy fakt, że wśród laureatów Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu jest wielu uczestników naszych kursów. Przyjeżdżali w lipcu do Łańcuta, przygotowywali się, a potem zdobywali laury. W gronie jurorów tego konkursu jest także wielu pedagogów naszych kursów. To jest także powód do wielkiej dumy i satysfakcji.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           Zofia Stopińska

      Zapraszam na spotkanie z prof. Łukaszem Długoszem, uznanym przez międzynarodowych krytyków za jednego z najwybitniejszych flecistów. Artysta jest również najliczniej uhonorowanym w historii polskim flecistą, a luxemburskie PIZZICATO za płytę "Flute Stories" okrzyknęło Długosza jednym z najwybitniejszych flecistów na świecie.
       Rozmowa została zapisana po koncercie, który rozpoczął II część trwającego sezonu artystycznego w Filharmonii Podkarpackiej. Bardzo ciepło został przez publiczność przyjęty Koncert fletowy Marcina Błażewicza w wykonaniu Łukasza Długosza i Orkiestry Filharmonii Podkarpackiej pod batutą Mirosława Jacka Błaszczyka.

Od przybliżenia tego utworu czytelnikom rozpoczynamy rozmowę. To trwające ponad pół godziny, dzieło o tradycyjnej budowie z popisowymi partiami instrumentu solowego.
        - Współpracę z Marcinem Błażewiczem rozpoczęliśmy wraz z żoną Agatą Kielar-Długosz w 2015 roku, zamawiając u niego Koncert podwójny na dwa flety i orkiestrę smyczkową, który prawykonaliśmy w 2017 roku z Orkiestrą Filharmonii Częstochowskiej pod batutą Adama Klocka.
        Wkrótce Marcin Błażewicz skomponował Koncert na jeden flet wzbogacając warstwę orkiestrową o instrumenty dęte i perkusyjne. Marcin wspominał że utworów na flet w literaturze najnowszej jest stanowczo za mało i planował również napisać dla nas Sonatę.
         Koncert nawiązuje budową do formy klasycznej trzyczęściowej: Allegro, Larghetto i Allegro con fuoco, czerpie inspiracje ze stylistyki Prokofiewa w szczególności w bardzo żywiołowej, brawurowej części finałowej.
Prawykonanie odbyło się 19 grudnia 2020 roku w Studio Koncertowym S1 Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego, a towarzyszyła mi Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa pod batutą Maestro Mirosława Jacka Błaszczyka.
         Jestem wdzięczny Maestro Błaszczykowi, za Jego wielki wkład w promocję tego wyjątkowego koncertu, który już wielokrotnie wykonywaliśmy, a stworzona przez nas interpretacja za każdym razem porywa publiczność filharmoniczną.

 Podkreślić należy, że bardzo dobre wykonanie dzieła w Rzeszowie spotkało się z gorącym przyjęciem melomanów.
         - Cieszę się, że pomimo trwających na Podkarpaciu ferii, publiczność tłumnie przybyła tego wieczoru do Filharmonii. Gratuluję Orkiestrze Symfonicznej Filharmonii Podkarpackiej. Bardzo ciepło wspominam także czas przygotowań do koncertu i próby z Maestro Błaszczykiem, który dzięki swojej niezwykłej charyzmie inspiruje do twórczej pracy scenicznej.

Od początku kariery prowadzi Pan ożywioną działalność artystyczną, czego najlepszym dowodem są liczne koncerty w Polsce i za granicą. Występuje Pan jako solista, często koncertuje Pan razem z żoną – Agatą Kielar-Długosz, która jest znakomitą flecistką i dlatego proszę także powiedzieć o wielu wspólnych artystycznych inicjatywach.
         - Cieszmy się, że wspólnie z małżonką stworzyliśmy nowy repertuar fletowy na miarę XXI wieku, napisany przez najwybitniejszych kompozytorów. Dzięki naszej inicjatywie powstało ponad 250 utworów na różne składy wykonawcze. Stworzyliśmy również nowatorski portal FlautoForte.pl na który regularnie wstawiamy nagrane audiowizualnie utwory kameralne napisane dla nas wraz z technikami wykonawczymi i wywiadami z kompozytorami. Odnajdujemy i przywracamy na sceny muzyczne utwory kompozytorów romantyzmu, które zostały zagubione lub zapomniane przez skomplikowaną sytuację historyczną naszego kraju.
         W ubiegłym roku w Filharmonii Podkarpackiej odbył się III Międzynarodowy Konkurs Muzyki Polskiej, który ma przybliżać piękne utwory kompozytorów polskich. Uczestniczyłem w pracach jury oceniających kategorię Zespoły Kameralne i mam nadzieje, że ta wspaniała muzyka będzie również promowana na światowych estradach.
         Prowadzimy także ożywioną współpracę z wydawnictwami fonograficznymi. Nagraliśmy ponad 70 albumów płytowych w przeważającej ilości zawierających muzykę polską. Tylko w ubiegłym roku udało nam się nagrać sześć płyt z koncertami i utworami, które zostały dla nas napisane.
         Cieszymy się, że nasze występy są gorąco przyjmowane przez publiczność. Staramy się aby interpretacje były zawsze na najwyższym poziomie, gdyż tylko wtedy możemy zainspirować publiczność i przekonać ją do tej muzyki.
          Otrzymane odznaczenia państwowe oraz przyznawane nagrody przez instytucje kulturalne, magazyny muzyczne i wytwórnie fonograficzne utwierdzają nas w przekonaniu, ze warto robić coś dla idei i być temu wiernym. To nas bardzo motywuje do działania.

Idąc w ślady znakomitych wirtuozów francuskich, którzy na początku XX wieku budowali francuski repertuar fletowy, postanowili Państwo wzbogacić polska literaturę fletową.
           - Robimy to nie tylko dla siebie, ale także dla przyszłych pokoleń. Mamy się czym pochwalić, bo polscy kompozytorzy tworzyli i nadal tworzą dzieła światowego formatu. Ta passa trwa nadal, a my dzięki temu możemy w wielu wspaniałych salach koncertowych na świecie prezentować tę muzykę.
Cieszmy się, że dzięki nam flet staje się instrumentem rozpoznawalnym, repertuar, który wykonujemy jest coraz bardziej znany i sięgają po niego młodzi fleciści.

                                                                        Agata i Łukasz Długoszowie, fot. Z. Szypowicz

Wiem, że kilka lat temu wyjeżdżali Państwo na koncert razem z dziećmi. Czy aktualnie też tak jest?
           - To prawda. Nadal zabieramy ze sobą dzieci, ale wybieramy już tylko wspólne koncerty. Na koncerty solowe zarówno małżonka, jak i ja wyjeżdżamy sami. Nasze dzieci muszą już zająć się swoją edukacją, a my musimy nad tym czuwać. Wspólne wyjazdy są możliwe w okresie ferii i wakacji. Podczas takiej trasy koncertowej potrzebna jest dodatkowa energia, bo staramy się, aby z dziećmi odwiedzać teatry, muzea aby poznały tradycje danego regiony poprzez obcowanie z jego kulturą a także miejsca rozrywki, tak aby miło wspominały czas spędzony poza domem. Latem zawsze szukamy akwenów wodnych w okolicy.

Wiem, że zarówno córka, jak i syn interesują się sztuką i rozwijają swoje umiejętności.
           - Syn okazał się bardzo utalentowanym trębaczem. Wygrał już ponad trzydzieści konkursów. Oprócz muzyki klasycznej interesuje się jazzem. Kiedy Maestro Jerzy Maksymiuk usłyszał grę Hugona postanowił napisać dla niego Concertino na trąbkę i orkiestrę.
           Hugo ma coraz więcej doświadczeń artystycznych – np. prawykonał partię trąbki w utworze Joanny Wnuk-Nazarowej Nie odwracaj się i nawet uczestniczył w nagraniu płyty z tym utworem.
Natomiast córkę interesuje śpiew i rozwija swoje zdolności w tym kierunku. Ma już za sobą debiut w Centrum Kongresowym ICE w Krakowie podczas Oratorium na Boże Narodzenie Mikołaja Blajdy.

Chcę jeszcze zapytać o czas studiów. Obecnie każdy utalentowany młody muzyk ma wpływ na wybór miejsca, w którym się uczy. Jak było w Państwa przypadku?
           - Wraz z małżonką mieliśmy zaszczyt studiować w Hochschule für Musk und Theater w Monachium oraz prestiżowym Uniwersytecie Yale w New Haven.

Jaki wpływ na Państwa kariery miały konkursy?
           - Konkursy stanowią ważny element edukacyjno-motywacyjny, ale nie powinny stanowić sensu pracy artystycznej. Wiadomo, że studia i konkursy pozwalają jedynie w osiągnięciu mistrzowskiej formy, ale dbać trzeba o tę formę codziennie. W zdrowym ciele zdrowy duch. Aktywność fizyczna jest jednym z kluczowych elementów w grze na instrumencie dętym i utrzymaniu formy oraz codzienna higiena ćwiczenia.
           Czasami rozmawiamy o tym, jak to jest, kiedy rozpoczyna się pracę o 7.00, a kończy się o 15.00. My cały czas - czy tego chcemy czy nie - myślimy podświadomie o sztuce, projektach. Nawet często w nocy śnią się nam frazy różnych utworów. Jest to nieustający proces doskonalenia siebie i swoich umiejętności.
Jak już wspomniałem, staramy się też jak najwięcej czasu poświęcać naszym dzieciom i dbać o ich rozwój.

Rozwój artystyczny szedł w parze z rozwojem dydaktyczno-naukowym – otrzymali Państwo tytuły profesora sztuk muzycznych.
           - Naturalnym elementem rozwoju zawodowego jest dzielenie się swoją wiedzą, doświadczeniem i umiejętnościami z kolejnymi pokoleniami adeptów sztuki. Tytuły profesora sztuki ułatwiają ten proces.

Na estradzie Filharmonii Podkarpackiej mieliśmy okazję także kiedyś oklaskiwać Pana w duecie ze zwoją żona Agata Kielar-Długosz, a podczas ubiegłorocznej edycji Festiwalu im. Adama Didura w Sanoku wystąpili Państwo z koncertem kameralnym.
           - Bardzo się cieszymy z powrotów w rodzinne strony żony. Szczególnie cenna jest dla nas współpraca z Paniami Dyrektor prof. Martą Wierzbieniec i Martą Gregorowicz oraz Filharmonią Podkarpacką. Mogę już wspomnieć, że otrzymaliśmy zaproszenie do realizacji kolejnych projektów koncertowych i mam nadzieje również nagraniowych w duecie. Mam nadzieję, że spotkamy się w następnym roku. Cieszymy się, że możemy cząstkę naszej pracy dzielić z publicznością, z którą znamy się od kilkunastu lat.
Na Podkarpaciu jest wiele pięknych miejsc, wspaniałych ludzi i warto ten region także turystycznie odwiedzać.

                                                                                                                                                                                                                                           Zofia Stopińska

        Miło mi przedstawić Państwu pana Piotra Pawlaka, młodego wybitnego pianistę, organistę kameralistę, improwizatora, studenta dyrygentury i matematyka, laureata krajowych i międzynarodowych olimpiad z matematyki oraz informatyki.
       W 2021 r. Artysta ukończył z wyróżnieniem studia w klasie fortepianu prof. Waldemara Wojtala w Akademii Muzycznej w Gdańsku. Koncertował m.in. w USA, Rosji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Niemczech, na Litwie, na Węgrzech, w Gruzji, Danii, Belgii, Czechach, Austrii, Chinach oraz w wielu miastach Polski.
       Rozmowa z Piotrem Pawlakiem została zapisana 4 marca 2024 roku po recitalu w ramach Festiwalu Muzyki Fortepianowej im. Marii Turzańskiej w Jarosławiu.
Koncert odbył się w sali Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych, a na program złożyły się: Fryderyka Chopina: Mazurki op. 17 (B-dur, e-moll, As-dur, a-moll), Andante spianato i Wielki Polonez Es-dur op. 2, Barcarola Fis-dur op. 60 oraz Preludium i fuga cis-moll z I tomu „Das Wohltemperierte Klavier” Johanna Sebastiana Bacha i poemat choreograficzny „La Valse” Maurice’a Ravela.
Zachwycona publiczność powstała z miejsc i długo trwała gorąca owacja, a Piotr Pawlak wykonał dwa utwory na bis - najpierw Sarabandę Ignacego Jana Paderewskiego, na pożegnanie Fantazję-Impromptu cis-moll op. posth. Fryderyka Chopina.

Z jakimi wrażeniami wyjedzie Pan jutro z Jarosławia?
        - Na pewno z bardzo przyjemnymi, bo festiwal jest perfekcyjnie zorganizowany i zostałem bardzo ciepło przez publiczność przyjęty, a także są tutaj bardzo dobre warunki koncertowe - świetny fortepian i bardzo dobra sala. Można wszystko, co się ma do przekazania swoją muzyką, wyrazić bez żadnych przeszkód słuchającej uważnie publiczności.

Pianiści prawie zawsze grają na fortepianach znajdujących się w sali koncertowej i tylko podczas renomowanych konkursów pianistycznych jest kilka instrumentów do wyboru. Zdarza się także, że wielcy mistrzowie podróżują z własnymi fortepianami, Jednym z nich był Ignacy Jan Paderewski.
        - W naszych czasach są pianiści, którzy koncertują na własnych fortepianach. Wiem, że Krystian Zimerman i Mikhail Pletnev jeżdżą z własnymi fortepianami. Grający na najwyższym poziomie mogą sobie na to pozwolić, ale nie wszyscy się na to decydują, bo nie jest to konieczne. Jeżeli jest do dyspozycji dobrze przygotowany fortepian koncertowy, to pianista sobie poradzi.

W ubiegłym roku odniósł Pan wielki sukces, zdobywając II nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim na Instrumentach Historycznych w Warszawie. Pewnie różnice w grze na historycznym i współczesnym instrumencie można porównać do brzmienia.
        - Jest duża różnica w brzmieniu i trzeba sobie z tym radzić. Często nie można sobie pozwolić na zbyt wolną frazę, bo będzie się rwać. Trzeba tak dostosować tempo, agogikę, dotyk, żeby zachować ciągłość linii melodycznej. Inna jest mechanika dawnych fortepianów, a nawet różne są mechaniki – inaczej gra się na Grafie, a inaczej na Pleyelu.
Wiadomo, że starsza mechanika jest trudniejsza dla grającego, bo nie jest doskonała. Na udoskonalonych fortepianach współczesnych gra się komfortowo. Przygotowując się do koncertu na dawnym instrumencie, trzeba więcej czasu na ćwiczenie, na poznanie instrumentu.

Jeszcze większe wyzwania czekają grających na organach. Każdy instrument jest inny, zazwyczaj dostosowany do potrzeb i wnętrza miejsca, w którym został zbudowany.
        - To prawda. Nie słyszałem o dwóch takich samych instrumentach organowych. Gdyby nawet były takie same, to inaczej zabrzmią w innej akustyce. Organy bardzo się różnią, na niektórych gra się bardzo lekko, a na niektórych gra się bardzo ciężko, to zależy od traktury. Sztuką jest także dobór barw, nawet grając na instrumentach mających podobny zestaw rejestrów, trzeba dokonać innego wyboru, bo okazuje się, że rejestr o tej samej nazwie brzmi inaczej. Gra na organach dostarcza ciągle nowych inspiracji.

Pewnie wielu inspiracji dostarczają Panu także rozwijane ciągle zainteresowania naukami ścisłymi z matematyką na czele oraz muzyka, którą ciągle Pan zgłębia. Czy już Pan dokonał ostatecznego wyboru czemu się Pan poświęci?
        - Moim priorytetem jest w tej chwili fortepian. Gra na tym instrumencie daje mi najwięcej satysfakcji i doznań. Będę także kontynuował pozostałe zainteresowania, bo sprawiają mi one ogromną przyjemność i rozwijają moje horyzonty. Inaczej gra się utwory Johanna Sebastiana Bacha, kiedy grało się wcześniej dzieła tego kompozytora na organach lub na instrumentach historycznych, na przykład na klawikordzie. Wpływ mają także predyspozycje matematyczne, które powodują inne spojrzenie na genialne, perfekcyjne kompozycje Bacha.

Od najmłodszych lat często uczestniczy Pan w konkursach, osiągając sukcesy. Wymienię tylko między innymi: zwycięstwa w V Międzynarodowym Konkursie Pianistycznego im. Maj Lind w Helsinkach (2022) i XI Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim w Darmstadt (2017) oraz II nagrody w konkursach chopinowskich w Pekinie (2016) i Budapeszcie (2018) oraz w I Międzynarodowym Konkursie Muzyki Polskiej w Rzeszowie (2019) i Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim na Instrumentach Historycznych w Warszawie (2023).
Miałam okazję słuchać Pana występów w I Międzynarodowym Konkursie Muzyki Polskiej w Rzeszowie. To bardzo trudny konkurs, bo wymagający przygotowania obszernego repertuaru zapomnianych i współczesnych dzieł polskich kompozytorów.
        - To prawda, Trzeba było przygotować ogromny repertuar. Kilka utworów już kiedyś grałem, ale większość pozycji musiałem przygotować specjalnie na ten konkurs. Przygotowałem specjalnie m.in. Koncert fortepianowy Grażyny Bacewicz, Passacaglię Leopolda Godowskiego. Do tego drugiego utworu chętnie wracam i włączam go do programów moich koncertów.

Interesuje Pana także dyrygentura.
        - Studiuję dyrygenturę i aktualnie jestem na czwartym roku w klasie prof. Zygmunta Rycherta w Akademii Muzycznej w Gdańsku. Cieszę się, że mogę się rozwijać w tym kierunku, bo to pozwala mi na inne spojrzenie na muzykę, zwłaszcza na agogikę i kolorystykę.

Ma Pan w repertuarze bardzo dużo utworów. Ciekawa jestem, którzy kompozytorzy są bliscy Pana sercu.
        - Wymienię dwóch kompozytorów, którzy są mi bardzo bliscy – Fryderyk Chopin, który przewija się przez moje życie i komponował arcydzieła. Drugi bardzo mi bliski kompozytor jest poza głównym nurtem kompozytorskim. To Cesar Franck, który skomponował kilka fantastycznych dzieł. Był zarówno pianistą, jak i organistą oraz genialnym improwizatorem. Myślę, że moje zainteresowania są podobne i dlatego fascynuje mnie piękno jego muzyki – zwłaszcza jego podejście do harmonii i polifonii.

Podczas recitalu w Jarosławiu zachwycił Pan także publiczność krótkimi improwizacjami. Czy wykonuje Pan koncerty, podczas których wyłącznie Pan improwizuje?
        - Jeszcze nigdy nie zagrałem takiego koncertu, ale zdarza się, czasami wykonuję dłuższą improwizację, albo wplatam improwizację pomiędzy utworami. Zdarza się też, że mogę improwizować w obrębie utworów. Dzisiaj pozwoliłem sobie na to w wykonanej na bis chopinowskiej Fantazji-Impromptu cis-moll. Ten utwór nie został przez Chopina wydany – w środkowej części zapisana jest cztery razy taka sama fraza. Jestem przekonany, że Chopin nie zagrałby cztery razy tak samo i pozwoliłem sobie na drobne improwizacje – dodatkowe fioritury, wypełnienie i drobne zmiany melodyczne.
Kilka razy także wykonywałem improwizowane kadencje w koncertach Wolfganga Amadeusa Mozarta.

Dziękuję bardzo za wspaniały recital i za spotkanie. Mam nadzieję, że niedługo spotkamy się na Podkarpaciu.
        - Z przyjemnością na Podkarpacie powrócę. Jest tu bardzo życzliwa publiczność i wiele pięknych miejsc.

                                                                                                                                                                                                                                                                            Zofia Stopińska

Zasłuchana publiczność podczas recitalu Piotra Pawlaka w sali Zespołu Szkół Muzycznych im. Fryderyka Chopina w Jarosławiu

       Zapraszam na spotkanie z panią Anną Czenczek, doktor sztuk muzycznych, dyrektorką Centrum Sztuki Wokalnej w Rzeszowie, pomysłodawczynią i dyrektorką Międzynarodowego Festiwalu Piosenki „Carpathia Festival” – Rzeszów oraz Ogólnopolskiego Festiwalu Piosenki Patriotycznej „Moja Ojczyzna” – Rzeszów. Anna Czenczek jest producentką i jurorką międzynarodowych festiwali, wokalistką i aranżerką wokalną, laureatką ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów wokalnych oraz nauczycielką emisji głosu. Współpracuje ze znanymi artystami polskiej estrady oraz instytucjami kultury w kraju i za granicą. Jest autorką artykułów naukowych poświęconych edukacji muzycznej, publikowanych w monografiach wydanych przez Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz jest wykładowcą akademickim, m.in. w Collegium Humanum – Szkole Głównej Menedżerskiej.

Chcemy Państwu polecić nowiuteńką płytę „Ave Regina Caelorum”. To pierwsza solowa Pani płyta.
       - Faktycznie, to pierwsza moja solowa płyta, która zawiera utwory klasyczne i sakralne. Chcę podkreślić, że otrzymałam gruntowne wykształcenie w zakresie muzyki klasycznej i ciągle w kręgu muzyki klasycznej się obracam, biorąc udział w różnego rodzaju projektach i wydarzeniach artystycznych.
Na płycie zamieszczonych zostało dwanaście bliskim mi utworów. Od sakralnych, poprzez fragmenty dzieł Georga Friedricha Häendla, Giacomo Pucciniego, Césara Francka, po Mieczysława Karłowicza. Część z nich została specjalnie skomponowana do tego projektu przez Tomasza Filipczaka do opracowanych przeze mnie tekstów łacińskich – m.in. „Ave Regina Caelorum” („Witaj, niebios Królowo”), „Veni Sancte Spiritus”, „Agnus Dei”, Ave Maria” i do modlitwy „Angele Dei” („Aniele Boży, Stróżu mój”).
Tworząc ten projekt mam nadzieję że każdy znajdzie utwór, który będzie Państwa wspierał i pobudzał do refleksji.
Ufam, że album pozostanie wartościowym śladem na drodze, którą mam do przejścia, a napotkanym ludziom niech przyniesie wzruszenie i nadzieję.

W gronie wykonawców znaleźli się świetni muzycy, a wśród nich wymieniony już Tomasz Filipczak, kierownik muzyczny Teatru Syrena w Warszawie, aranżer i kompozytor.
       - Zaprosiłam Kwintet smyczkowy „Arso Ensemble” wzbogacony brzmieniem oboju i waltorni oraz Zespół smyczkowy Filharmonii Podkarpackiej. Zaprosiłam również muzyków sesyjnych, którzy współpracują z Tomaszem Filipczakiem, a także śpiewa grupa artystyczna Centrum Sztuki Wokalnej w Rzeszowie pracująca pod moim kierunkiem . Cieszę się, że zaśpiewaliśmy wspólnie utwór „Veni Sancte Spiritus”, bo zazwyczaj podczas koncertów zajmuję się sprawami organizacyjnymi i realizacyjnymi, stąd nigdy nie mam możliwości zaśpiewana na scenie z moja młodzieżą. W dwóch utworach towarzyszy mi Akademicki Chór Politechniki Lubelskiej pod kierunkiem prof. Elżbiety Krzemińskiej.
Nagrania odbywały się w różnych miejscach, bo w Warszawie, Lublinie, Łodzi i w Rzeszowie. Bardzo dziękuję panu Jackowi Młodochowskiemu oraz Tomaszowi Filipczakowi za wsparcie podczas nagrań, a także wszystkim artystom, z którymi współpracowałam nad realizacją płyty. Cieszę się, że wszystko się udało.

Jest to perfekcyjnie przygotowany i utrwalony album. 
        - Tak, ponieważ uważam, że jak coś utrwalamy, to zawsze wszystko musi być starannie przygotowane. Znajdą Państwo także imiona i nazwiska wszystkich, którzy uczestniczyli w realizacji tej płyty. Zamieszczona jest także specjalna sesja zdjęciowa uczestniczącej w nagraniu młodzieży z Centrum Sztuki Wokalnej. Zwykle śpiewają utwory rozrywkowe i po raz pierwszy wystąpili w repertuarze klasycznym. Spisali się znakomicie.

Nasze spotkanie jest dobrą okazją, aby opowiedzieć o działalności Centrum Sztuki Wokalnej w Rzeszowie. Ten zespół jest Pani dzieckiem.
         - Każdy z nas ma swoje marzenia i pasje. Już będąc uczennicą Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie uczestniczyłam w konkursach i festiwalach muzycznych. Już wtedy marzyłam, że po ukończeniu studiów powrócę do Rzeszowa i stworzę takie miejsce, gdzie młodzi wokaliści będą uczyć się nie tylko śpiewać, ale wszystkiego, co jest ze śpiewem związane (czytania nut, interpretacji, dykcji, pracy swojego ciała, doboru odpowiedniego repertuaru, umiejętności nawiązania kontaktu z publicznością…). Takie umiejętności wymagają wieloletniej pracy, bo moim zdaniem talent gwarantuje tylko 30% , a reszta zależy od pracy młodych ludzi. Ja tylko wskazuję im, jak należy pracować i dzielę się swoimi doświadczeniami. Dlatego powstało Centrum Sztuki Wokalnej, które za rok świętować będzie 25-lecie działalności.
W dotychczasowej działalności przywieźliśmy do Rzeszowa ponad tysiąc nagród, w tym kilkadziesiąt nagród Grand Prix.w ogólnopolskich i międzynarodowych festiwalach piosenki. Był taki czas, że w ciągu jednego roku byliśmy w czternastu krajach. Moi podopieczni zgłoszeni i przygotowani przeze mnie brali udział w 50 ogólnopolskich programach telewizyjnych m.in.: „Twoja droga do gwiazd", „Droga do gwiazd", „Od przedszkola do Opola", „Szansa na sukces", „Przebojowe dzieci", „Fabryka gwiazd", „Imiennik Dwójki”, „Nowa generacja" „X factor", „The Voice of Poland”, „Mam talent", „Kawa czy herbata”, „Mali Giganci”, „Petersburski Music Show”, „Kulturalni.pl”, „Hit Hit Hurra!”, „The Voice of Poland Kids”, Konkurs Piosenki Eurowizji Junior 2016 i 2017, 2022 „The Voice of Poland Kids 2”.

         Przygotowałam, opracowałam i wydałam płyty CSW w których udział brali moi podopieczni i zaproszeni artyści m.in. z utworami ludowymi „LO.BO.GA Chłopaki” (2009), z pieśniami legionowymi i żołnierskimi „Maszerują Strzelcy Maszerują" (2011), z pieśniami patriotycznymi i kościelnymi „Maryjo Matko Kościoła Bądź z Nami" (2012), z podkarpackimi kolędami i pastorałkami „Bóg się rodzi w człowieku” (2013), z kolędami „Zadumany cały świat” (2014), „Volare Cantare” (2016) i „Zakazane piosenki” (2017), „Niebo z moich stron” (2019) z największymi, polskimi przebojami autorstwa Krzysztofa Dzikowskiego z okazji jego 80. Jubileuszu album pt. „W każdym z Nas” - w którym znajdą się religijne i poetyckie utwory – od klasyki po rozrywkę z okazji 20 - lecia mojej pracy artystycznej 2021r.

        Później powstał Międzynarodowy Festiwal Piosenki „Carpathia Festival” – Rzeszów, który w tym roku obchodził będzie 20-lecie. Mogą w nim także uczestniczyć młodzi ludzie rozpoczynający działalność artystyczną. Dla nich udział w takim wydarzeniu jest bardzo ważny, bo mogą stanąć na scenie z profesjonalną orkiestrą i obserwować wszystkie działania zakulisowe.
Często proszę moją młodzież o pomoc w różnych pracach organizacyjnych: biegają z zaproszeniami, plakatami, roznoszą dyplomy… Sprawdzają swoje możliwości we wszystkich działaniach związanych nie tylko ze śpiewem, ale także z aktorstwem, tańcem, pracą nad dykcją, z pokorą, z pasją, z marzeniami czy pracą w grupie. Te umiejętności owocują w przyszłości.

Pewnie cieszy się Pani, że wielu młodych ludzi, związanych kiedyś z Centrum Sztuki Wokalnej, z powodzeniem prowadzi działalność artystyczną.
         - To prawda. Jestem dumna, że postanowili kształcić się dalej i ukończyli studia wokalno-aktorskie i z zakresu sztuk scenicznych czy muzyki estradowej. Nie powrócili do Rzeszowa, ale spotykamy się z okazji różnych wydarzeń artystycznych. Często wspominają czas spędzony w Centrum Sztuki Wokalnej i podkreślają, że to był początek ich artystycznej drogi. Tutaj uczyli się nie tylko śpiewać piosenki, ale także mierzyli się ze stresem i z pracą w grupie.
         Spotykam także wiele osób, które nie związały swej przyszłości ze śpiewem, ale dzięki doświadczeniom u nas zdobytych, doskonale sobie radzą w innych zawodach. Gorąco namawiam, aby rodzice umożliwiali swym dzieciom kontakt z muzyką, zapisując je do szkół muzycznych i zespołów, a przede wszystkim, aby ze swoimi dziećmi śpiewali. Często dzieci mówią, że nie znają nawet kolęd, bo rodzice z nimi nie śpiewają. Moja miłość do muzyki rozpoczęła się od radości towarzyszącej całej rodzinie podczas wspólnego śpiewania kolęd. Śpiewaliśmy także utwory patriotyczne i różne piosenki. Tato jest muzykiem i z pewnością dlatego będąc małym dzieckiem słuchałam już utworów Chopina i Moniuszki.

Stara się Pani, aby ucząca się w Centrum młodzież miała jak najczęściej zajęcia ze znanymi i doświadczonymi artystami.
         - Najczęściej są to artyści, którzy mają znaczący dorobek i są dobrymi ludźmi. W ubiegłym roku zaprosiłam do Rzeszowa panią Irenę Santor i przygotowałam z młodzieżą koncert z najsłynniejszymi utworami z repertuaru Artystki. Okazało się, że moi wychowankowie bardzo zainteresowali się literaturą, której nie znali. Nigdy nie zapomnę wzruszenia pani Ireny Santor, bo okazało się, że po raz pierwszy ktoś przygotował dla niej koncert. Pomimo, że Artystka już zakończyła karierę estradową, zaśpiewała z młodzieżą i z panią Danutą Błażejczyk, a nawet zatańczyła dla nas. Ten koncert zatytułowany „Tych lat nie odda nikt” dostępny jest jeszcze na kanale YouTube Centrum Sztuki Wokalnej.
         Przygotowałam także spektakle z piosenkami i udziałem min. pana Krzysztofa Dzikowskiego, Jacka Cygana, Jacka Wójcickiego, Haliny Frąckowiak. Tych muzycznych wydarzeń jest bardzo dużo . Dzięki tym autorskim projektom i bezpośredniemu kontaktowi ze znakomitymi muzykami młodzież pracowała z wielkim zainteresowaniem. Takie projekty mają ogromny wpływ na kształtowanie gustów muzycznych młodzieży. Dzięki temu sięgają do ambitnej i wyjątkowej literatury.

Takiej formacji jak Centrum Sztuki Wokalnej nie można przez tyle lat prowadzić bez ogromnej pasji. Nie można organizować kolejnych edycji Międzynarodowego Festiwalu Piosenki „Carpathia Festival” - Rzeszów, czy Ogólnopolskiego Festiwali Piosenki Patriotycznej „Moja Ojczyzna” – Rzeszów.
         - Dzięki temu także spełniają się marzenia młodzieży i artystów, którzy z całego świata przyjeżdżają do Rzeszowa. Powstała Fundacja Wspierania Kultury i Sztuki CARPATHIA. To wszystko zrodziło się z marzeń i z pasji.
Trzeba mieć także przez cały czas bardzo dużo wytrwałości i pokory oraz talent menedżerski, który na szczęście mam. Ciągle trzeba zabiegać o darczyńców i sponsorów, kontaktować się z mediami, dbać o przestrzeganie wszelkich przepisów. Nie zawsze to, co robimy, spotyka się z akceptacją, ale osoby, które nie są przychylne, zmuszają nas do szukania innych dróg w realizacji naszych planów. Tego wszystkiego trzeba się było nauczyć. Dobrze wykorzystałam minione 24 lata. Cieszy mnie też radość osób, które mi zaufały i ze mną marzyły.

Pewnie od dawna marzyła Pani o płycie „Ave Regina Celorum”, ale dopiero teraz był czas spełnienie tego marzenia. Czy ta płyta jest już dostępna?
         - Wiedziałam, że muszę pomóc innym osobom i czuwać na rozwojem muzycznych talentów. Dopiero niedawno przyszedł czas, że byłam do nagrania tej płyty gotowa, że mogłam w tych wszystkich dźwiękach pokazać to, co czuję, jaka jestem i czego doświadczyłam.
Na razie ukazał się nakład specjalny, ale już niedługo będzie płyta. Zapraszam do śledzenia strony Centrum Sztuki Wokalnej i Fundacji CARPATHIA, a przede wszystkim strony www.annaczenczek.pl, na której jest opis całej płyty, są wszystkie utwory we fragmentach do wysłuchania.
         Płyta jest dostępna na YouTube i na wszystkich streamingowych platformach.
         Album „Ave Regina Caelorum” istnieć będzie na scenie zarówno jako koncert z towarzyszeniem wielu artystów i muzyków, jak i w kameralnej formie.
Dostępna jest także na tych stronach płyta „W każdym z nas”, wydana w 2021 roku z okazji 20-lecia Centrum Sztuki Wokalnej i mojej działalności artystycznej. Znajdą Państwo na niej między innymi utwory z tekstami rzeszowskiego poety Janusza Koryla i Michała Wojnarowskiego polskiego tłumacza, tekściarza, autora przekładów piosenek filmowych i musicali. On też napisał słowa piosenki tytułowej.
Serdecznie Państwa zapraszam.

Fot. Mateusz Inglot

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Zofia Stoipińska

      Ostatnie tygodnie 2023 roku oraz styczeń bieżącego roku są dla Orkiestry Filharmonii Podkarpackiej im. Artura Malawskiego czasem wytężonej pracy. Melomani długo wspominać będą wykonane w tym czasie koncerty, których będzie w ciągu tych dwóch miesięcy aż dziesięć. Trzy razy nasi filharmonicy wystąpili pod batutą Mariusza Smolija, jednego z najwybitniejszych dyrygentów swojego pokolenia, prowadzącego najczęściej orkiestry w Stanach Zjednoczonych i w Europie.
Bardzo się cieszę, że podczas ostatniego pobytu w Rzeszowie pan Mariusz Smolij znalazł czas na rozmowę i mogę Państwu zaproponować spotkanie z Artystą.

Orkiestra Filharmonii Podkarpackiej pod Pana batutą gorąco oklaskiwana była w Rzeszowie 1 i 31 grudnia oraz 1 stycznia. Wykonaliście dwa różne programy – pierwszy koncert wypełniły utwory Artura Malawskiego i Maurice’a Ravela, a pozostałe dwa - znane na całym świecie przeboje w orkiestrowych aranżacjach.
       - To były dwa bieguny stylistyczne, chociaż wiele utworów powstało w tym samym czasie. Kompozycje Malawskiego powstały w latach 1930 -1950 i wiele utworów, które gramy podczas koncertów wykonywanych 31 grudnia i 1 stycznia, powstało w tym samym okresie. W tych koncertach postanowiłem spojrzeć na taniec, sięgając po ambitne utwory bardzo dobrze zaaranżowane.

Kto pomyślał o zamieszczeniu w programie pierwszego z wymienionych koncertów utworów Artura Malawskiego?
       - Ja zaproponowałem, bo lubię zamieszczać w programach utwory kompozytorów zapomnianych. Uważam, że Artur Malawski jest niesłusznie zapomniany. Jego utwory orkiestrowe pojawiają się od czasu do czasu w programach koncertów Filharmonii Podkarpackiej, kilka zostało nagranych dla potrzeb Polskiego Radia, ale nie znajdziemy ani jednego utworu Malawskiego przyglądając katalogi płytowe największych wydawnictw na świecie.
       Po wysłuchaniu nagrań archiwalnych i przestudiowaniu partytur z utworami symfonicznymi, zaproponowałem dyrekcji Filharmonii Podkarpackiej zamieszczenie kilku dzieł Malawskiego w programie koncertu oraz nagranie płyty z jego kompozycjami. Ponieważ od prawie 20-tu lat współpracuję z międzynarodową wytwórnią Naxos, zaproponowałem szefowi tej wytwórni nagranie utworów Malawskiego. Jestem przekonany, że dzięki temu muzyka patrona Filharmonii Podkarpackiej będzie dostępna i z czasem rozpoznawalna na całym świecie.

Podczas koncertu w Filharmonii Podkarpackiej  im. Artura Malawskiego w Rzeszowie 1 grudnia 2023 roku maestro Mariusz Smolij przybliżał także publicznośći wykonywane utwory i ich kompozytorów, fot. Filharmonia Podkarpacka w Rzeszowie

Przed naszą rozmową przeglądałam kalendarz Pana koncertów i przekonałam się, że w ostatnich tygodniach 2023 i na początku 2024 roku, po obu stronach Oceanu Atlantyckiego, dyryguje Pan bardzo różnorodnymi koncertami.
        - Postrzegany jestem jako dyrygent wszechstronny i mam nadzieję, że dyryguję ten mocno zróżnicowany repertuar dobrze. Od dyrygentów, szczególnie w USA, wymaga się aktualnie wielu umiejętności. Trzeba równie dobrze dyrygować utworami od epoki baroku, poprzez repertuar XVIII, XIX i XX wieku, aż po dzieła współczesne. Często trzeba poprowadzić koncerty muzyki filmowej, popularnej i jazzowej. Tylko wszechstronni dyrygenci przetrwają próbę czasu i mogą kontynuować aktywną pracę artystyczną. Poprzeczka stawiana jest bardzo wysoko. Na szczęście odpowiadają mi te różne wyzwania i podejmuję się ich z wielką przyjemnością.
Zawsze interesowała mnie różnorodna muzyka. Już w średniej szkole muzycznej oprócz nauki gry na skrzypcach, fascynowali mnie Bartok, Strawiński, oraz śpiewałem piosenki Beatlesów.

Przeglądałam bardzo obszerną listę utworów, którymi dyrygował Pan w Stanach Zjednoczonych, Europie, Azji i Afryce. Są na niej także dzieła polskich kompozytorów. Czy wykonywał je Pan z polskimi orkiestrami, czy też stara się Pan zamieszczać je w programach koncertów za granicą?
        - Zawsze staram się jak najwięcej polskiej muzyki zamieszczać w programach koncertów na świecie. Dzieła polskich kompozytorów prowadziłem w Kanadzie, Chinach, Korei, w Afryce Południowej i oczywiście w Stanach Zjednoczonych. Nie jest to sprawa łatwa, bo często dyrygent staje przed trudnymi wyborami. Musi zadowolić publiczność, organizatorów koncertu, muszą się sprzedać bilety, często trzeba spełnić ambicje fundatorów. Niełatwo jest zamieścić w programie utwór polskiego kompozytora, ale staram się to robić dosyć często. Wiele razy dyrygowałem utworami Fryderyka Chopina, Henryka Wieniawskiego i Stanisława Moniuszki, a także Witolda Lutosławskiego, Andrzeja Panufnika oraz Grażyny Bacewicz.
Staram się także zapraszać do udziału w koncertach odbywających się w Europie i Ameryce polskich solistów. Jestem szefem artystycznym Orkiestry Kameralnej Riverside Symphonia w New Jersey oraz Acadiana Symphonony Orchestra w Louizjanie. Gościli u nas wspaniali polscy soliści, m.in.: wybitny pianista Piotr Paleczny, wspaniały skrzypek Mariusz Patyra, znakomity pianista Krzysztof Herdzin oraz świetna śpiewaczka Alicja Węgorzewska, a w lutym przyjedzie do nas gitarzysta Krzysztof Meisinger.

Jest Pan absolwentem Akademii Muzycznej w Katowicach w klasie skrzypiec. Po studiach wyjechał Pan do Stanów Zjednoczonych wraz z założonym przez siebie Kwartetem Smyczkowym im. Krzysztofa Pendereckiego. Czy już wtedy marzył Pan o dyrygowaniu?
        - Zacząłem marzyć dużo wcześniej. Nawet w liceum muzycznym mieliśmy znakomitą nauczycielkę kształcenia słuchu, która również prowadziła szkolną orkiestrę i chętnie po lekcjach pokazywała zainteresowanym uczniom podstawy dyrygowania. Bardzo mnie te dodatkowe zajęcia interesowały.
Nauka gry na skrzypcach, gra w orkiestrze i zespołach kameralnych, współpraca z innymi muzykami dały mi podstawy do dalszego rozwoju. Dyrygent, zanim stanie przed orkiestrą, a nawet zanim zacznie studia dyrygenckie, powinien być kompetentnym muzykiem. Dyrygent powinien mieć coś do zaoferowania orkiestrze, powinien, rozumieć teorię, być trochę muzykologiem oraz mieć doskonały słuch. Jeżeli tych podstawowych cegiełek nie ma, nie można być dobrym dyrygentem.

Kariera muzyka, a dyrygenta szczególnie, wymaga nieustającej pracy, wytrwałości i niezwykłego skupienia. Wiele wynosi się z domu rodzinnego. Urodził się Pan w Siemianowicach Śląskich, a wiadomo, że Ślązacy są pracowici i bardzo rzetelni. Z pewnością dom rodzinny i środowisko, z którego się Pan wywodzi, miały dobry wpływ na dalszy rozwój.
        - To prawda. Te podstawy kształtowane są u małych dzieci: pracowitość, odpowiedzialność za siebie i czasami za innych, umiejętność koncentracji – to wszystko jest fundamentalne w trudnym zawodzie muzyka. Szczególnie ważne są te cechy u dyrygentów, bo każdy dyrygent jest dla siebie bossem. Nikt nie stoi nad dyrygentem i nie dopinguje go do ćwiczenia, studiowania partytur. Dyrygent musi sam narzucić sobie pewien reżim, a to nie jest łatwe.

Koncert sylwestrowy w Filharmonii Podkarpackiej - Karolina Leszko i Orkiestra Filharmonii Podkarpackiej im. Artura Malawskiego w Rzeszowie pod batutą Mariusza Smolijia, fot. Filharmonia Podkarpacka

Miłość do muzyki wyniósł Pan z domu rodzinnego?
        - W moim domu rodzinnym nie było tradycji muzycznych. Moi rodzice bardzo często podejmowali dodatkową pracę, a ojciec także studiował. Stąd często był problem, kto się będzie mną opiekował po godzinie 16.00, kiedy przedszkole było już nieczynne.
Moja mama zdesperowana szukała miejsca, w którym 5-letnie dziecko mogłoby bezpiecznie przybywać po południu przynajmniej dwa razy w tygodniu. Niedaleko domu działało ognisko muzyczne i mama nie wnikając nawet w szczegóły, zapisała mnie tam i z góry zapłaciła za naukę.
W maju czy czerwcu mama zorientowała się, że inni rodzice zapisują dzieci do szkoły muzycznej. Postanowiła zrobić to samo. Bardzo podobał jej się akordeon, ale w dniu egzaminu nie mogła ze mną pójść, bo musiała zostać w pracy i dlatego poszedłem z ojcem, który z kolei lubił skrzypce. Dlatego ojciec wypełniając przed egzaminem dokumenty, zapisał mnie na skrzypce. Zdałem egzamin i rozpocząłem naukę gry na skrzypcach. Gdyby mama ze mną poszła, to moje życie potoczyłoby się chyba zupełnie inaczej.

Niedawno rozmawiałam z polską skrzypaczką młodego pokolenia, która jest muzykiem orkiestrowym i kameralistką oraz muzykiem sesyjnym w Wielkiej Brytanii. Opowiadała mi o przygotowaniach do koncertów, podkreślając, że tam dyrygenci i organizatorzy stawiają głównie na pracę indywidualną muzyków, natomiast przed koncertem odbywają się zazwyczaj dwie próby, a czasem nawet jedna.
        - Tak faktycznie jest. Czas to pieniądz. W USA Nie ma publicznych pieniędzy na kulturę, a środki na koncerty pochodzą od fundacji, osób prywatnych i czas się bardzo ceni, wszystko jest dokładnie wyliczone. Próba w Ameryce trwa 2,5 godziny z jedną krótką przerwą, a tutaj próby mają 4 godziny. W Polsce filharmonie mają zazwyczaj cztery lub pięć dni na realizację projektu, a my mamy często jedną lub dwie próby, a jak jest bardzo trudny program – to trzy. Muzycy przychodzą na próbę zazwyczaj przygotowani i szybko pracują w czasie próby.

Trudno chyba porównać pracę z orkiestrami w Seulu, Johannesburgu, Lizbonie, Frankfurcie czy Warszawie z orkiestrami amerykańskimi.
        - Artystycznie trudno to porównać, jest to bardzo skomplikowany proces i trudno go wyjaśnić w kilku zdaniach. Według mnie wszędzie postępy podczas współpracy z orkiestrą zależą od pierwszej próby; czy muzycy przyjdą przygotowani i coś mogą na tę próbę wnieść. Można orkiestrę porównać do drużyny piłkarskiej, która jest tak silna, jak najsłabszy zawodnik. Nawet jeśli większość z nich jest bardzo dobrze przygotowana, ale dwóch lub trzech gorzej, jakość gry natychmiast jest odczuwalna.
        W Ameryce musimy działać znacznie szybciej, a do tego jest ogromna konkurencja. Jest bardzo dużo świetnych muzyków z całego świata, a pracy jest mało i jestem przekonany, że dlatego jest większa indywidualna odpowiedzialność. Etyka pracy, szacunek dla kolegi siedzącego przy pulpicie, szacunek dla dyrygenta i szacunek dla instytucji jest odczuwalny.

W domu jest Pan gościem, bo koncertując często w różnych salach koncertowych na świecie, zmienia Pan ciągle miejsca pobytu, strefy czasowe i klimat. Można się do tego przyzwyczaić?
        - I tak, i nie. Każda zmiana miejsca to także inna woda, inne jedzenie, inne powietrze, sen w innym łóżku. To wszystko się odczuwa. Pewnymi elementami można tylko lepiej sterować, ale nie da się przeskakiwać stref czasowych. Mamy nastrojony zegarek w naszym organizme i pierwsze dwa lub trzy dni po zmianie czasu wymagają zwiększonej koncentracji. Byłem w Polsce na początku grudnia, wróciłem do Stanów Zjednoczonych na dwa i pół tygodnia, a od 28 grudnia znowu jestem w Polsce.
        W Rzeszowie dyryguję dwoma koncertami i nagrywamy utwory Artura Malawskiego, a później jadę do Bydgoszczy, aby poprowadzić koncertowe wykonanie opery „Porgy and Bess” George’a Gershwina.
Chcę podkreślić, że bardzo lubię to, co robię, współpraca z dobrymi orkiestrami jest esencją mojej pracy i chyba głównie dlatego radzę sobie z wszelkimi niedogodnościami związanymi z podróżami.

Koncert sylwestrowy w Rzeszowie - Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Podkarpackiej im. Artura Malawskiego dyryguje Mariusz Smolij, fot. Filharmonia Podkarapcka

Po tylu latach działalności artystycznej, mając ogromną wiedzę i doświadczenie, mógłby się Pan dzielić z młodymi ludźmi, którzy pragną zostać dyrygentami.
        - Myślę, że taki czas przyjdzie. W latach 1996 - 2000 pracowałem w Northwestern University w Chicago – Evanston i byłem wtedy najmłodszym profesorem dyrygentury pośród wszystkich czołowych uczelni amerykańskich. Dobrze mi się pracowało, ale czułem, że miałem za mało doświadczenia, aby w tym wieku uczyć na odpowiednim poziomie i zrezygnowałem z tej pracy. Wielu moich kolegów dziwiło się – jak można taką dobrą pracę porzucać. Chciałem wtedy być bardziej aktywnym dyrygentem i postąpiłem słusznie.
Może teraz jest czas, żeby powrócić i znowu uczyć dyrygowania, bo mam o wiele więcej do zaoferowania młodym ludziom niż wtedy. Zawód nauczyciela muzyki jest bardzo trudny i odpowiedzialny, a nauka dyrygowania jest szczególnie trudna. Tej wiedzy nie można znaleźć w książkach.

Właściwie w zajęciach z dyrygentury powinna być do dyspozycji orkiestra, a zazwyczaj zastępuje ją pianista, najwyżej dwóch.
        - Potrzebny jest przynajmniej kwartet lub kwintet, żeby była grupa ludzi, którzy reagują na gesty. W zrozumieniu pewnych umiejętności pomagają także sposób myślenia, sposób słuchania, jesteśmy w stanie przekazać studentom pewne schematy, ale do połowy zajęć zespół jest niezbędny.

Powróćmy jeszcze do planowanych w pierwszych dniach stycznia nagrań utworów Artura Malawskiego dla wytwórni Naxos.
        - Twórczość symfoniczna Malawskiego jest dość skromna. Wszystkie utwory zmieszczą się na trzech płytach, ale są to znakomite utwory. Podczas rozmowy z kierownictwem Naxos zapytano, czy mógłbym z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie nagrać za jakiś czas drugą płytę. Zobaczymy.
Na pierwszej płycie znajdą się następujące utwory Artura Malawskiego: Uwertura, Suita popularna, Toccata na małą orkiestrę, Tryptyk góralski oraz dwa utwory z fortepianem solowym - Etiudy symfoniczne oraz Toccata i fuga na fortepian i orkiestrę. Partie solowe wykona znakomita pianistka Beata Bilińska. Będą to światowe premiery fonograficzne na płytach CD.
Mam nadzieję, że po bardzo ciekawą płytę można będzie sięgnąć już niedługo.

Kończymy rozmowę z nadzieją, że chętnie będzie Pan nadal współpracował z Orkiestrą Filharmonii Podkarpackiej.
        - Bardzo chętnie przyjeżdżam do Polski, a Rzeszów mi się bardzo podoba. Wydaje mi się, że mam dobry kontakt z orkiestrą i z wielką przyjemnością tu powrócę.

                                                                                                                                                                                                                                            Zofia Stopińska

       Tuż przed świętami Bożego Narodzenia, a dokładnie 20 grudnia 2023 roku, Filharmonia Podkarpacka zaprasza na wyjątkowy koncert. Wieczór w całości wypełni oratorium „A kto się odda w radość” autorstwa Włodzimierza Korcza do tekstu Ernesta Brylla, oparte na polskiej tradycji pisania kolęd i pastorałek.
       To dzieło cieszy się ogromnym powodzeniem i kiedyś było już dwukrotnie wykonywane w Rzeszowie. Także tym razem z pewnością wprowadzi publiczność w świąteczny czas.
Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Podkarpackiej i połączonymi podkarpackimi chórami dyrygować będzie Rafał Jacek Delekta. Partie solowe wykonają: Alicja Majewska, Olga Bończyk, Łukasz Zagrobelny, Andrzej Lampert i Andrzej Ferenc.

Z pewnością imponująco zabrzmi podczas tego wieczoru bardzo liczny chór. O przygotowaniach chórów z Podkarpacia do tego koncertu oraz o pracy z chórami nad różnorodnym repertuarem rozmawiam z prof. dr hab. Grzegorzem Oliwą, dyrygentem i pedagogiem.
        - Bardzo się cieszymy na to wspólne spotkanie, a wystąpią Strzyżowski Chór Kameralny, Chór Mieszany „Akord” Związku Nauczycielstwa Polskiego i Samorządowego Centrum Kultury w Mielcu i Podkarpacki Chór Męski. Kompozytor powierzył także partie chórowi dziecięcemu i chociaż w partyturze pan Włodzimierz Korcz używa określenia: „scholka”, w tym wykonaniu weźmie udział 70-ciu uczniów szkół muzycznych z Błażowej, Jeżowego, Ropczyc, Rymanowa i Strzyżowa. W tych przygotowaniach pomagają mi koleżanki prowadzące chóry w tych szkołach – pani Agnieszka Tomaszek i pani Katarzyna Sobas.
        Idea łączenia chórów dorosłych i dziecięcych zawiera także element edukacyjny. Dla uczniów szkół muzycznych I stopnia z odległych miejscowości, obecność na scenie Filharmonii Podkarpackiej i występ ze znanymi solistami, z chórem złożonym z dorosłych osób i z profesjonalną orkiestrą pod batutą znakomitego dyrygenta, będzie na pewno wielkim przeżyciem. Mam nadzieję, że część z nich wróci na sceny filharmoniczne jako profesjonalni, zawodowi muzycy.

Założony i prowadzony przez pana Strzyżowski Chór Kameralny współpracuje z panem Włodzimierzem Korczem i panią Alicją Majewską.
        - Wiele utworów zostało skomponowanych lub opracowanych z udziałem Strzyżowskiego Chóru Kameralnego, ale w mniejszej obsadzie instrumentalnej, bo z udziałem Warsaw String Quartet i wtedy kameralny skład naszego chóru się sprawdza. Natomiast podczas wykonania wielkich dzieł wokalno-instrumentalnych, jak Oratorium „A kto się odda w radość”, czy powstałego nie tak dawno Oratorium „Kazimierz Pułaski” z udziałem większej obsady instrumentalnej, skład Strzyżowskiego Chóru Kameralnego byłby niewystarczający. Mając przyjemność prowadzenia także Chóru „Akord” z Mielca i Podkarpackiego Chóru Męskiego, mogę połączyć te zespoły, co daje mi ogromny komfort w pracy, bo mam wtedy do dyspozycji 70-cioosobowy chór mieszany, który już dobrze brzmi z orkiestrą symfoniczną.
        Nasza współpraca z panem Włodzimierzem Korczem rozpoczęła się już prawie 20 lat temu, bo w 2005 roku w Rzeszowie, wspólnym wykonaniem Oratorium „Woła nas Pan” z okazji Święta Paniagi (obecnie ulicy 3-Maja), a potem zostaliśmy zaproszeni do wykonania kolejnych koncertów i nagrań płytowych – tych wydarzeń było wiele - m.in. kolęd, z okazji okrągłych 31 lat współpracy Włodzimierza i Alicji, pieśni sakralnych…
        W ostatnich latach starałem się zainspirować kompozytora historycznymi wydarzeniami na Podkarpaciu, m.in. obecnością Konfederatów barskich i Kazimierza Pułaskiego na ziemi podkarpackiej, a także dwa lata temu powstała i wkrótce została nagrana Kantata „Równanie serca”, czyli opowieść muzyczna o Julianie Przybosiu, przypominająca związki wybitnego poety z Gwoźnicą niedaleko Strzyżowa.
       Mamy ogromny wspólny repertuar, który tworzył się przez lata naszej współpracy. Nawet utwory zamieszczone na najnowszej płycie Alicji Majewskiej, skomponowane przez Włodzimierza Korcza do tekstów Artura Andrusa, a wydanej przez firmę Sony, mamy także w repertuarze. Jak tylko jest możliwość dołączenia do koncertów w wykonaniu Alicji, Włodzimierza i kwartetu, to z przyjemnością to robimy.

Zarówno Strzyżowski Chór Kameralny, Chór „Akord” z Mielca, jak i Podkarpacki Chór Męski mają w repertuarze dużo bardzo różnorodnych utworów.
        - Dla mnie jest bardzo istotną rzeczą, żeby nie ograniczać się do wąskiego spektrum utworów czy stylistyki. Dla chórzystów-amatorów ważne jest, by popróbować różnej muzyki – od dawnej (ostatnio z Podkarpackim Chórem Męskim sięgaliśmy po chorał gregoriański, bo tego wymagało uczestnictwo w konkursie), po muzykę klasyczną, romantyczną czy współczesną. To bardzo nas rozwija i sprawia wszystkim wielką przyjemność.

Oratorium „A kto się odda w radość”, które zostanie wykonane 20 grudnia w Filharmonii Podkarpackiej, będzie dla Was początkiem bardzo przyjemnego, ale jednocześnie intensywnego czasu koncertów.
        - Najbliższe tygodnie mogą być dla nas intensywne i ciekawe. Za nami bardzo trudny okres pandemii, który szczęśliwie zakończyliśmy, nagrywając różne utwory i publikując je w Internecie. Spotykaliśmy się w takich warunkach, w jakich to było możliwe. Ostatni rok związany także z nagraniami był intensywny, a w następnym roku świętować będziemy 30-lecie Strzyżowskiego Chóru Kameralnego i 10-lecie istnienia Podkarpackiego Chóru Męskiego. Mamy pewne plany z tym związane. Chcemy pokazać różnorodny dorobek obu zespołów. Pewnie wykonamy kilka koncertów obu zespołów z ciekawym programem, łączącym brzmienie chóru mieszanego i chóru męskiego.

Od lat obserwuję i podziwiam Pana talent, wytrwałość oraz pracowitość. Chyba codziennie po zajęciach w Instytucie Muzyki UR lub w Szkole Muzycznej I stopnia w Strzyżowie ma Pan zaplanowaną próbę z chórem.
        - To prawda. Chyba nie ma takiego dnia, żeby po zajęciach dydaktycznych coś się nie działo. Prowadzenie trzech wymienionych już zespołów amatorskich i jeszcze Chóru Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Strzyżowie, czy Chóru Gospel w Instytucie Muzyki UR, zajmuje mi mnóstwo czasu. Każdy z tych zespołów wymaga dużej uwagi i regularnych prób z każdym chórem, muszę znaleźć czas na przygotowanie materiałów nutowych dla każdego zespołu.
        Przygotowane utwory powinny sprawiać przyjemność zarówno wykonawcom, jak i słuchaczom. Mam możliwość współpracy z dziećmi szkoły muzycznej I stopnia, ze studentami, a także z osobami dorosłymi. Często późnym wieczorem jestem zmęczony, ale ta praca daje mi mnóstwo satysfakcji.

Urodził się Pan w Rzeszowie i był Pan uczniem Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 w tym mieście. Czy rozpoczynając naukę w tej szkole marzył Pan o dyrygowaniu?
        - Trafiłem do tej szkoły i przez sześć lat uczyłem się grać na akordeonie. W klasie akordeonu uczyli się tak znakomici koledzy, jak Grzesio Stopa, Piotrek Widlarz i kilku innych, którzy tak „wymiatali” na akordeonie, że nie wystarczało mi determinacji i siły na konkurowanie z nimi, i pozostanie koncertującym akordeonistą. Chyba dobrze się stało.
        Ponadto powstał w Strzyżowie niewielki zespół wokalny. Początkowo były to śpiewy Taizé – dwu lub trzy głosowe. Od dziecka śpiew był obecny w moim życiu. Pełniąc posługę ministranta śpiewałem psalmy responsoryjne. Moi rodzice mają dobry słuch muzyczny i świetnie śpiewają . To także miało wpływ na to, że zostałem chórmistrzem.
        Cieszę się, że współpracuję z ludźmi, którzy ten najbardziej naturalny instrument, którym jest ich głos, potrafią pielęgnować i rozwijać, a nie muszę być zamknięty w czterech ścianach i ćwiczyć trzymając akordeon na kolanach, i tylko z nim dzielić swą wrażliwość muzyczną.

Prowadzony przez Pana zespół „Fiat Singers” miło wspominam i pamiętam o Waszych sukcesach.
        - Ja także pamiętam, jak pierwszy raz spotkaliśmy się podczas Przeglądu Zespołów Oazowych w Stalowej Woli, byliśmy wtedy bardzo młodymi wykonawcami, a potem podczas wielu innych koncertów. Trwająca chyba 10 lat działalność tego zespołu była bardzo dynamiczna i pod koniec byliśmy jedną z wiodących grup wokalnych w Polsce i z reguły przyznawano nam Grand Prix albo I miejsce w festiwalach pieśni lub piosenki religijnej, a pod koniec działalności nagraliśmy płytę „Radość brzmienia”. To był dobry czas i wspominamy go bardzo serdecznie.

Cały czas pracował Pan też nad rozwijaniem własnych umiejętności. W Instytucie Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego pracuje Pan na stanowisku profesora.
        - Działalność artystyczną łączę z działalnością naukową – prowadzę wykłady, piszę referaty… To się wszystko łączyło – najpierw prowadziłem zespół „Fiat Singers”, a potem Strzyżowski Chór Kameralny. Współpracowałem także z lokalnym zespołami instrumentalnymi – Rzeszowską Orkiestrą Kameralną, z którą nagrałem dwie płyty z utworami znajdującymi się w zbiorach biblioteki Muzeum-Zamku w Łańcucie - „Muzykalia łańcuckie”.
        Mając odpowiedni dorobek artystyczny mogłem kolejne stopnie awansu naukowego realizować – doktorat, habilitacja, a później także tytuł profesora. To było możliwe dzięki współpracy z chórami i zespołami instrumentalnymi.

Prowadząc zespoły trzeba także stworzyć i pielęgnować dobrą atmosferę. Taką, żeby się chciało przyjeżdżać na próby z tak odległych miejscowości, jak Gorlice, Krosno Mielec… Tak jest w Podkarpackim Chórze Męskim.
        - Część z nich wyniosła tę pasję jeszcze z Chóru Męskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. To jest naszą wspólną rolą, bo dyrygent może kreować i stwarzać dobrą atmosferę, ale sam nie jest w stanie. To polega na wzajemnym zrozumieniu, wzajemnym szacunku i każdy z członków zespołu wpływa na atmosferę i sympatyczność spotkań. Brak serdecznych relacji pomiędzy członkami zespołu wpływa negatywnie na pracę i może nawet dojść do sytuacji, że zespół się rozpada.

Wielką motywacją do pracy są koncerty.
        - Jednym z podstawowych elementów, które dyrygent powinien postawić przed zespołem rozpoczynając z nim pracę, jest cel. Po co się spotykamy, co przygotowujemy i kiedy mamy to wykonać. Samo ćwiczenia na bliżej nieokreślony koncert absolutnie nie motywuje zespołu. Powinien być jasno postawiony cel, realny i nieodległy, aby zespół wiedział, do czego dąży. Taka sytuacja bardzo motywuje zespół do pracy.

Proszę jeszcze powiedzieć, jak Pan to wszystko robi – jest Pan dyrektorem Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Strzyżowie, prowadzi Pan zajęcia w tej szkole, pracuje Pan w Instytucie Muzyki UR, wymieniliśmy już chóry, a do tego jeszcze są koncerty i trzeba trochę czasu znaleźć dla rodziny.
        - Nie odpowiem pani wprost. Jak większość moich kolegów i koleżanek łączyliśmy dwie szkoły – w moim przypadku ognisko muzyczne i szkołę podstawową, ale oprócz tego były zbiórki ministrantów, później harcerstwo, treningi. Większość z nas miała sporo zainteresowań i tak już zostało. Potrafiłem wszystko połączyć i chyba nie ma napisanej recepty.
        Ważna jest umiejętność dobrego zarządzania czasem. Nie zawsze wszystko układa się świetnie. Człowiek sam nie jest w stanie wszystkiego, jak to mówi młodzież, „ogarnąć”, ale jeśli obok znajdą się życzliwi ludzie, którzy rozumieją, w którym kierunku podążamy i co chcemy zrobić... Jeśli można tym osobom zaufać i część zadań im powierzyć, i być pewnym, że świetnie to zrobią - wiele czynników składa się na sukces i chęć kolejnego wspólnego projektu.

Najbliższy koncert z udziałem Pana chórów odbędzie się 20 grudnia 2023 roku w Filharmonii Podkarpackiej i z pewnością zgromadzi komplet publiczności.
        - Spotkamy się w Filharmonii, a później podczas Świąt Bożego Narodzenia będziemy uczestniczyć w oprawie mszy świętych i prawdopodobnie pierwszy jubileuszowy koncert odbędzie się 21 stycznia 2024 roku z udziałem Strzyżowskiego Chóru Kameralnego i Podkarpackiego Chóru Męskiego. Planujemy też udział małego zespołu instrumentalnego, bo chcemy wrócić do swoich projektów, a mianowicie wykonania tang, a także piosenek lwowskich z Podkarpackim Chórem Męskim.

Ponieważ jubileusz obchodzi się przez cały rok, stąd na pewno okazji do spotkań będzie wiele. Bardzo dziękuję za rozmowę.
        - Ja również bardzo dziękuję.

                                                                                                                                                                                                                                                                                         Zofia Stopińska

      Z pewnością wielu melomanów na długo zachowa w pamięci spędzony 8 grudnia 2023 roku wieczór w Filharmonii Podkarpackiej. Wykonawcami koncertu byli: Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Podkarpackiej pod batutą Tomasza Bugaja, Chór Instytutu Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego przygotowany przez Bożenę Stasiowską-Chrobak oraz soliści Ilona Krzywicka – sopran i Mariusz Godlewski – baryton.
       Na program złożyły się dwa obszerne, wyjątkowej urody utwory: Symfonia d-moll, najbardziej znane dzieło orkiestrowe XIX-wiecznego kompozytora Césara Francka oraz Te Deum na sopran, baryton, chór mieszany i orkiestrę. Drugi utwór napisał na zamówienie Filharmonii Podkarpackiej wybitny polski kompozytor Piotr Moss i 8 grudnia odbyło się jego prawykonanie.
       Licznie zgromadzona publiczność gorąco oklaskiwała naszych filharmoników i dyrygenta Tomasza Bugaja po wykonaniu Symfonii d-moll C. Francka. Wszyscy zachwyceni byli także Te Deum. Po zakończeniu utworu na scenę zostali zaproszeni kompozytor Piotr Moss i Bożena Stasiowska-Chrobak. Długą owacją publiczność dziękowała kompozytorowi i wszystkim wykonawcom za wspaniałe dzieło.
       Bardzo się cieszę, że zgodził się na spotkanie twórca Te Deum pan Piotr Moss i mogę Państwa zaprosić do przeczytania zarejestrowanej rozmowy.

Spotykamy się w Rzeszowie, tuż przed prawykonaniem Pana Te Deum, skomponowanego na zamówienie Filharmonii Podkarpackiej. Ciekawi jesteśmy, jak ten utwór powstał.
        - Zamówienie otwiera mi nowe horyzonty. Można powiedzieć, że jestem kompozytorem „zamówieniowym”. Rzadko piszę z tzw. wewnętrznej potrzeby. Jednym takich utworów, który powstał już parę lat temu, bo na moje 60 urodziny, był IV Kwartet „Chagall”.
        Komponowanie na zamówienie jest wynikiem pewnej praktyczności, bo utwór napisany na orkiestrę i solistów „sobie a muzom” trudno wykonać, natomiast jak jest zamówienie od poważnych instytucji jak filharmonie czy opery, jest gwarancja, że utwór zostanie wykonany. W przypadku zamówień prywatnych muzyków trudno mówić o 100-procentowej pewności. Nie podejrzewam muzyków zamawiających utwory o złą wolę, ale czasami trudno im zamówiony utwór uplasować – szczególnie jeśli chodzi o muzykę kameralną, bo ten gatunek nie ma w Polsce takiego miejsca, jakie powinien moim zdaniem mieć.

Te Deum zostało zamówione przez Filharmonię Podkarpacką z innej okazji.
        - Tak, na 65-lecie powstania Orkiestry Filharmonii Podkarpackiej, która działała wcześniej pod innymi nazwami, ale pandemia przeszkodziła nam w zrealizowaniu jubileuszowego koncertu.
Może nawet dobrze się stało, bo moje Te Deum jest utworem bardzo mistycznym, dalekim od radosnej idei,, którą można mieć wypowiadając słowa Te Deum laudamus (Ciebie Boże wysławiamy).
        Te Deum zawsze było zamawiane dla uświetnienia takich podniosłych uroczystości, jak koronacje, ważne uroczystości kościelne… Natomiast moje Te Deum jest bardziej refleksyjne, bardziej poetyckie, bardziej „idzie” kompozytor tutaj za pewną tajemnicą tego tekstu i dopiero na końcu mówię o nadziei używam słów, które nie kończą hymnu w jego oryginalnej postaci.
Bardzo to powierzchowna analiza utworu, niemniej mówi o tym, jak ja – jako dziś żyjący kompozytor (a żyję w świecie trudnym i bolesnym), to Te Deum widzę.
Widzę je przez pryzmat pewnego smutku nas wszystkich, smutku, który coraz bardziej nas ogarnia i jak w tym smutku chwalić Boga, jak mu składać podziękowanie…
        Zawsze sobie zadaję to pytanie w religijnym nurcie mojej twórczości. Zawsze wolę wychodzić z pozycji człowieka, który ma w sobie dużo pokory niż człowieka powierzchownego, zadowolonego z siebie i wykrzykującego hasła „Chwalę Boga”.

Utwór jest jednoczęściowy, ale można go podzielić na człony.
        - Jest to utwór napisany na solistów, chór i orkiestrę. Są przewidziane interludia orkiestrowe. Nie chcę wchodzić w szczegóły mojej pracy twórczej, zostawmy to muzykologom, ale sam czytając tekst starochrześcijańskiego hymnu, podzieliłem go na pewne części i potrzebowałem tych interludiów.
Są one wprowadzane powtórzeniem pierwszej strofy wiersza – Te Deum Domine, śpiewanej przez chór.

To jest prawykonanie. Wszyscy wykonawcy otrzymali nuty, ale nie mogli posłuchać nagrania. Czy dobrze odczytali Pana intencje?
        - Mamy do czynienia z solistami wysokiej klasy, a ja potrafię zapisać w nutach to, co chcę. Doskonale odczytali to, co jest zapisane, są znakomicie przygotowani i zostało to połączone z koncepcją dyrygenta pana Tomasza Bugaja. Wszystko po to, aby osiągnąć najlepsze rezultaty.

Bardzo dobrze przygotowany jest także do prawykonania Te Deum Chór Instytutu Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego. Nie jest to łatwa muzyka.
        - Na szczęście wszystkie głosy są dublowane przez orkiestrę i jakąś podporę można znaleźć. Chcę powiedzieć, że kontakt z tym chórem bardzo mnie wzrusza, bo to są młodzi, świetnie przygotowani przez panią Bożenę Stasiowską-Chrobak wykonawcy. Mają piękne głosy, śpiewają bardzo czysto, a wzruszyłem się, jak spojrzałem na ten chór i przypomniałem sobie, że kiedyś śpiewałem też w takim chórze działającym w ramach Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie.
        O Orkiestrze Filharmonii Podkarpackiej rozmawiałem z panem dyrektorem Tomaszem Bugajem, który bardzo dawno nie dyrygował w Rzeszowie. Dyrektor Bugaj jest zachwycony orkiestrą – jej wspaniałym wyrównanym brzmieniem i doskonalą pracą, bo orkiestra świetnie reaguje na wszystkie uwagi dyrygenta. To jest duża zaleta.
        Ja także jestem bardzo zadowolonym, że moje Te Deum zabrzmi po raz pierwszy w wykonaniu wspaniałej orkiestry, świetnego chóru i znakomitych solistów oraz doskonałego dyrygenta, który wielokrotnie dyrygował moja muzyką i doskonale ją rozumie.

Orkiestra Filharmonii Podkarpackiej i Chór Instytutu Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego pod dyrekcją Tomasza Bugaja podczas wykonania Te Deum Piotra Mossa, fot. z arch. Filharmonii Podkarpackiej

Przygotowanie materiału nutowego na tak duży skład jest dużym przedsięwzięciem, bo przecież utwór nie został wydany.
        - Nie jest wydany i nie będzie. Jestem „na bakier” z wydawcami. Ponieważ nie udawało mi się dojść do porozumienia z wydawcami, postanowiłem, że sam będę sobie „sterem, żeglarzem, okrętem… „Mam bardzo dobrego, oddanego mi od lat kopistę, który kopiuje partyturę ( dostaje ją ode mnie w wersji ołówkowej), przygotowuje głosy orkiestrowe. Coraz częściej przybierana jest przez filharmonie metoda, że wysyła się partyturę i głosy w PDF a biblioteka muzyczna danej filharmonii przygotowuje na tej bazie potrzebny komplet nut do grania. Nie trzeba chodzić na pocztę i wysyłać ogromnych, ważących nieraz nawet 20 kg kartonów.
Wszystko jest w komputerze lub na pendrive.

Nie po raz pierwszy jest Pan w Rzeszowie.
        - Zawsze z radością przyjeżdżam do Rzeszowa. Jest tu doskonała, bardzo dobrze pracująca orkiestra, a w dodatku jest to miasto, które ma duży urok i bardzo je lubię. Po raz pierwszy odkrywam je w zimie, wokół jest dużo śniegu i patrzę na to z radością. Może dlatego, że przez wiele lat mieszkałem w Paryżu i właściwie nie widziałem śniegu.

Doskonale pamiętam także nasze spotkanie w Sanoku, gdzie w ramach Festiwalu im. Adama Didura odbyło się prawykonanie utworu Zmiany pogody z tekstem sanockiego poety Janusza Szubera, przez znakomitego Jarosława Bręka i Orkiestrę Kameralną Polskiego Radia Amadeus pod batutą Anny Duczmal-Mróz.
        - Pięknie w Sanoku zaczęła się moja współpraca z Jarosławem Brękiem. Po koncercie byliśmy wspólnie z Anną Duczmal-Mróz na kolacji i snuliśmy plany na przyszłość. Nagle nadeszła smutna wiadomość, że Jarka już nie ma między nami. Miał piękny barytonowy głos. Szkoda.
        Przyznam, że mam predylekcję do dwóch głosów – z żeńskich do altów , a z męskich do barytonów. Napisałem bardzo dużo utworów w których występują właśnie te dwa głosy.
        Ostatnio współpracuję z Mariuszem Godlewskim, który niedawno śpiewał w Szczecinie moje instrumentacje Ballad Carla Loewego do słów Adama Mickiewicza. Byłem bardzo zadowolony z tej współpracy. Teraz także śpiewa bardzo pięknie moje Te Deum, a mamy jeszcze w planie w przyszłym roku prawykonanie w Kielcach mojej VI Symfonii na głosy z orkiestrą zatytułowanej „De la poésie française…”.

Odkryciem dla mnie jest pani Ilona Krzywicka, piękny głos sopranowy o nieskazitelnej czystości i barwie. Zauważyłem podczas prób, że głosy Krzywickiej i Godlewskiego bardzo dobrze łączą się ze sobą ; dowiedziałem się, że już pracowali razem (m.in. występowali w Cyganerii).

Ilona Krzywicka -sopran, Mariusz Godlewski - baryton, Orkiestra Filharmonii Podkarpackiej im. Artura Malawskiego w Rzeszowie, Chór Insytutu Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego pod batuta Tomasza Bugaja, fot. z arch. Filharmonii Podkarpackiej

Pana Twórczość jest bardzo różnorodna – od opery i dzieł symfonicznych – aż po piosenki i utwory rozrywkowe.
       - To prawda. Na przykład ostatnio napisałem muzykę do słuchowiska, które zatytułowane jest Siostra Hioba, a emitowane będzie 16 grudnia 2023 roku w I programie Polskiego Radia. Słuchowisko poświęcone jest poetce Barbarze Sadowskiej, która była matką Grzegorza Przemyka. Poezje są śpiewane przez Annę Dereszowską. Przyznam, że pisanie muzyki do białych wierszy nie było łatwe. Wykorzystałem także brzmienie trzech wiolonczel.

Wiolonczela jest chyba jednym z ulubionych Pana instrumentów.
       - W Te Deum jest nawet solo wiolonczelowe. Mogę powiedzieć, że wiolonczela stała się moim znakiem rozpoznawczym i w każdym z utworów oddaję jej hołd. Skomponowałem na zamówienie Filharmonii Narodowej utwór Mademoiselle, który jest poświęcony Nadii Boulanger. W ten sposób chciałem oddać hołd Nadii Boulanger oraz moją do niej miłość, bo mnie także formowała. Tam również jest solo wiolonczelowe.

Do Nadii Boulanger trafił Pan na zakończenie studiów kompozytorskich, ale wcześniej studiował Pan u trzech mistrzów – Grażyny Bacewicz, Piotra Perkowskiego i Krzysztofa Pendereckiego. Czy mieli oni wpływ na Pana twórczość?
       - Miałem szczęście, bo w średniej szkole profesor Lechnio bardzo dobrze mnie wykształcił z zakresu analizy form muzycznych i kontrapunktu. Byłem doskonale przygotowany, ale chodziłem pilnie na lekcje kompozycji. Po ukończeniu studiów prof. Piotr Perkowski zwrócił się do Krzysztofa Pendereckiego, aby mnie trochę podszlifował z muzyki nowoczesnej. Każdy z wymienionej przez panią trójki moich pedagogów był czynnym kompozytorem.  Traktowali mnie trochę jak czeladnika i dawali mi dobre rady. Często takie rady techniczne mogą się wydawać nieistotne, ale są zawsze otwierające. Profesor Perkowski powiedział mi kiedyś: „Jak chcesz, żeby ci flet dobrze zabrzmiał w oktawie razkreślnej, to pisz go oktawę wyżej”. Grażyna Bacewicz mówiła: „Niech pan pisze tak, żeby nie rezygnując z tego, co pan chce napisać, zawsze muzyk miał wszystko pod palcami i lubił to grać”. Krzysztof Penderecki podkreślał: „Niech pan pisze tak, jak pan chce, nie zwracając uwagi, co się w tej chwili dzieje, bo będzie pan wtedy naśladował”. Dawali mi rady dotyczące instrumentacji. To były ziarenka, które później kiełkowały.
       Dowiedziałem się dlaczego orkiestry smyczkowe lubią grać moje utwory - dlatego, że Bacewiczówna, którą uwielbiałem i bardzo dobrze znałem jej partytury, była znakomitą skrzypaczką. Sam także uczyłem się grać na skrzypcach, wiem, co to jest palcowanie, jak działa lewa ręka skrzypka. Dlatego moje pisanie na smyczki jest dobre. Nie rezygnuję z tego, co chcę napisać, ale nie stwarzam niepotrzebnych trudności. Nie robię rzeczy trudnych, które nie przekładają się na efekt końcowy.

Nawet jak się komponuje utwór na zamówienie, potrzebny jest dobry pomysł i inspiracje. Kompozytor musi przez cały czas ich szukać.
       - Zamówienie jest inspiracją. Człowiek zbiera różne rzeczy w sobie podświadomie i zamówienie otwiera pewne horyzonty. Kiedy na przykład orkiestra poprosi o koncert na tubę z towarzyszeniem orkiestry… Mieszkałem podczas studiów z kolegą, który grał na tubie. Powiedział mi o tym instrumencie sporo ciekawych rzeczy, których nie znajdzie się w książkach. Pomyślę o nim i powstanie jakaś aura. Ponieważ lubię teatr, być może powstanie narracja złożona z toku pewnych wspomnień. Jak powstanie szkic, to później już pozostaje napisanie.
       Podałem wyimaginowany przykład, bo nie wiem, czy chciałbym pisać utwór, w którym tuba jest instrumentem solowym. Pisząc od razu będę prowadzony jak w literaturze, kiedy bohater prowadzi pisarza za rękę.
To nie jest trudna praca, ale fascynująca. Przyznam się, że jestem człowiekiem leniwym i często nie chce mi się pisać, ale to niechcenie wynika również z lęku przed obowiązkiem.

Czy kompozytor może udać się na dłuższy urlop?
        - Pewnie nie, chociaż mam takie wrażenie, że całe życie spędzam nic nie robiąc, czyli będąc ciągle na urlopie. Pewnie mógłbym więcej pracować.

Wykonując już długo ten zawód, mógłby się Pan dzielić swoim doświadczeniem z młodymi ludźmi, którzy chcą zostać kompozytorami.
        - Nie odczuwałem nigdy takiej potrzeby. Kiedy słyszę takie pytanie, zawsze przypominają mi się słowa Piotra Perkowskiego, który często mówił: „Chodźmy na kawę. Co ja mam cię uczyć. Wszystko lepiej umiecie od nas”. Jest w tym jakaś prawda. Młodzi ludzie przychodzą z tym, co myśmy zdobywali przez całe życie. Coraz większy jest rozdźwięk między mną, bo jestem już kompozytorem starszego pokolenia, który nie przeszedł ewolucji informatycznej, a młodymi twórcami. Teraz młodzi kompozytorzy mają inne instrumenty, inny warsztat. Są rozszerzeni o elektronikę, która coraz bardziej wkracza w świat instrumentów tradycyjnych. Studiowałem muzykę elektroniczną z Andrzejem Dobrowolskim, specjalistą od muzyki na taśmę, ale w latach 70-tych ubiegłego stulecia do dyspozycji było bardzo prymitywne instrumentarium elektroakustyczne.
Dlatego z młodym pokoleniem pewnie nie miałbym kontaktu. Czasami zgłaszają się do mnie młodzi kompozytorzy, ale ja zazwyczaj odmawiam, bo to nie jest mój świat.

Ja nie jestem fanką elektroniki. Z największą przyjemnością słucham koncertów na żywo wykonywanych na akustycznych instrumentach.
        - Zgadzam się. Chociaż to nie instrument, na który się pisze – harfa czy komputer lub inny generator dźwięków, ale to kompozytor się liczy. Dobry kompozytor z wszystkiego zrobi dobrą muzykę. Ostatnio słyszałem utwór elektroniczny i chociaż nie przepadam za muzyką elektroniczną, ale mnie interesuje i muszę powiedzieć, że z zachwytem słuchałem tego utworu od początku do końca. Nie pamiętam tytułu, ale twórcami byli Agata Zubel i Cezary Duchnowski. Są tysiące utworów dobrych, ale są także bardzo dobre - wszystko zależy od talentu, od tego, kto to robi.
        To słuchacz sobie wybiera – jedni lubią elektronikę, bo są młodzi i to ich fascynuje, drudzy lubią elektronikę, bo są starzy i przypomina im dawne czasy, kiedy elektronikę studiowali, a jeszcze inni muzykę klasyczną. I to jest piękne, że możemy wybierać.

Bardzo dziękuję za rozmowę i mam nadzieję, że niedługo się spotkamy w Rzeszowie.
        - Ja także mam także nadzieję. Pewnie spotkamy się już w przyszłym roku, bo planowane jest w Rzeszowie wykonanie Sonetów Asnyka na mój jubileusz. To już 75-te urodziny i 55 lat ( a pewnie i więcej) pracy kompozytorskiej.

Dziękuję i do zobaczenia.

                                                                                                                                                                                                                                         Zofia Stopińska

        Podążając śladami artystów urodzonych na Podkarpaciu, zapraszam na spotkanie z prof. Moniką Fedyk-Klimaszewską, znakomitą śpiewaczką i pedagogiem, urodzoną w Sanoku. Okazją do zarejestrowania wywiadu był IX Ogólnopolski Konkurs Wokalny im. Barbary Kostrzewskiej w Rzeszowie, który odbył się 24 i 25 listopada 2023, a organizatorami byli Fundacja Szkolnictwa Muzycznego i Zespół Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie. Występy uczestników oceniało jury pod przewodnictwem prof.dr hab. Ryszarda Cieśli z Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie oraz prof. dr hab. Katarzyny Oleś-Blachy z Akademii Muzycznej w Krakowie i prof. dr hab. Moniki Fedyk- Klimaszewskiej z Akademii Muzycznej w Gdańsku. Nagrodzeni i wyróżnieni zostali uczniowie szkół muzycznych z Sosnowca, Sanoka, Łodzi, Gliwic i Rzeszowa. Z prof. Moniką Fedyk-Klimaszewską rozmawiałam po zakończeniu obrad jury.

Nie po raz pierwszy zasiada Pani w jury Ogólnopolskiego Konkursu im. Barbary Kostrzewskiej w Rzeszowie.
         - Jestem zaproszona do jury tego konkursu po raz trzeci – poprzednio byłam w 2013 roku i wówczas zwycięzcą został Andrzej Filończyk, który bardzo pięknie się zaprezentował, będąc wówczas studentem wrocławskiej Akademii Muzycznej w klasie Bogdana Makala, a obecnie odnosi wielkie sukcesy na najsłynniejszych scenach operowych.
         Później byłam zaproszona w 2015 roku i mam także bardzo miłe wspomnienia. Tym razem także wyjadę z najlepszymi wrażeniami, bo jest dużo ładnych głosów i widać u tych młodych ludzi wielką pasję wokalną. Podziwiam ich za miłość do śpiewu klasycznego, bo wiemy, że największą popularnością cieszą się obecnie wszelkie gatunki muzyki komercyjnej, gdzie rządzi pieniądz, a oni wybierają sztukę wysoką, która jest niszowa. Pokochali śpiew i pracują wytrwale nad doskonaleniem swoich umiejętności. Przyjechali na ten konkurs uczniowie klas śpiewu ze szkół muzycznych z Bystrzycy Kłodzkiej, Gliwic, Krakowa, Opola, Łodzi, Mielca, Sosnowca, Sanoka, Tarnowa, Warszawy, a nawet był uczestnik z Gdańska-Wrzeszcza. Uważam, że poziom tegorocznej edycji jest wysoki.
Z pewnością pani zauważyła, że nasze obrady nie trwały długo, bo nasze opinie o każdym uczestniku były bardzo podobne.

Rozmawiamy w budynku Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie i chyba bardzo miło wspomina Pani czas spędzony w tej szkole.
         - Przyjechałam tutaj z wielkim wzruszeniem, bo spędziłam w tej szkole cztery lata. Wiele się w tym budynku i jego otoczeniu zmieniło, ale mieszkam w pobliskim hotelu „Fryderyk” i spoglądam przez okno na kamienicę, w której wynajmowałam pokój w czasie nauki w Rzeszowie. Widzę też budynek szkoły, który został zmodernizowany, ale kiedy przeszłam korytarzami, to ze wzruszeniem zaglądałam do sal: teorii muzyki, gdzie miałam zajęcia z panią Małgorzatą Gajewską, obok odbywały się zajęcia z panem Jerzym Sapilakiem, w kolejnej miałam lekcje z kształcenia słuchu z panią Barbarą Dragan, na wprost wejścia znajduje się sala nr 6, w której miałam lekcje fortepianu z panią Krystyną Matheis-Domaszowską. Po obiedzie przeszłam ulicą Słowackiego, aby spojrzeć na budynek dawnego EMPiK-u, gdzie występowałam deklamując poezję, a później przeszłam wokół budynku Filharmonii. Powróciłam do cudownych chwil mojej wczesnej młodości, bo tutaj kształtowała się moja osobowość artystyczna.
         Pamiętam, jak na pierwszych lekcjach z języka polskiego pani Natalia Kania od razu zwróciła uwagę na mój głos. Pochwaliła mój głos, dobrą dykcję i zaproponowała mi występy w swoim ambitnym kabarecie. Często zapraszała nas do swojego domu, w którym panowała atmosfera sztuki. Na początku śpiewałam ballady Wertyńskiego – np. romans cygański „Gdzie są me skrzypki lipowe”. Często deklamowałam wiersze. Byłam już chyba w maturalnej klasie, kiedy pani Natalia Kaniowa namówiła mnie, żebym wzięła udział w konkursie poezji śpiewanej i recytacji. Wygrałam wówczas w eliminacjach wojewódzkich. Poezja śpiewana była mi bardzo bliska, bo zawsze kochałam poezję – Leśmian, Tuwim, Gałczyński, Pawlikowska-Jasnorzewska – to były moje ukochane wiersze.
Tutaj wszystko się zaczęło.

Bardzo ważne były także lata dzieciństwa, spędzone w domu, w rodzinnym Sanoku, w którym codziennie rozbrzmiewała muzyka.
         - Sanok to piękne miasto, pełne zieleni i zabytków, otoczone Górami Słonnymi. Moi rodzice kochali muzykę. Mama od dzieciństwa uczyła się prywatnie gry na fortepianie i akordeonie. Dziadek bardzo dbał o wykształcenie muzyczne trzech córek i wszystkie pobierały prywatne lekcje muzyki. Sądzę jednak, że ja zamiłowanie do muzyki odziedziczyłam po ojcu, który był inżynierem chemikiem, pochodził ze Lwowa, miał bardzo ładny głos, dobry słuch i już w czasie studiów śpiewał w chórze Politechniki Wrocławskiej. Potrafił dodawać drugi głos do przeróżnych utworów w czasie nabożeństw w kościele i w czasie uroczystości rodzinnych. Przychodziło mu to bardzo łatwo i ja próbowałam go naśladować. Odziedziczyłam też po nim wielkie zamiłowanie do śpiewu. Już jako mała dziewczynka śpiewałam piosenki, będąc uczennicą szkoły podstawowej często śpiewałam podczas akademii i różnych uroczystości, a także w różnych przedstawieniach, bajkach dla dzieci w Sanockim Domu Kultury, gdzie odbywają się cudowne Festiwale im. Adama Didura. Zdobywałam także laury w konkursach recytatorskich i kochałam też śpiewać pieśni do tekstów poetyckich. W moim domu rodzinnym zachowało się wiele zdjęć z tych występów.
         W wieku siedmiu lat rodzice zapisali mnie do Szkoły Muzycznej I stopnia w Sanoku i rozpoczęłam naukę gry na fortepianie w klasie pani Krystyny Serafin. Ukończyłam podstawową szkołę muzyczną z bardzo dobrymi wynikami i pani Krystyna Serafin namówiła mnie do kontynuowania nauki w Państwowym Liceum Muzycznym, które działało w ramach Zespołu Szkół Muzycznych przy ulicy Chopina w Rzeszowie. Trafiłam do klasy fortepianu znakomitej pani profesor Krystyny Matheis-Domaszowskiej.

              Prof. Monika Fedyk-Klimaszewska w auli Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 im. Karola Szymanowskiego w Rzeszowie podczas IX Ogólnoipolskiego Konkursu Wokalnego im. Barbary Kostrzewskiej, fot. ZSM nr 1 w Rzeszowie

Kto i kiedy odkrył, że ma pani słuch absolutny?
         - To było już w Rzeszowie podczas lekcji z teorii muzyki u pani Małgorzaty Gajewskiej, kiedy podeszła do pianina i zagrała motyw jakiegoś utworu i niespodziewanie zagrała głośniej jeden z dźwięków, pytając – jaki to jest dźwięk? Odpowiedziałam natychmiast – fis! Kiedy bezbłędnie rozpoznałam kilka kolejnych dźwięków pani Gajewska powiedziała – masz słuch absolutny. Potwierdziło się to podczas lekcji kształcenia słuchu. Pani Barbara Dragan grała różne nie związane ze sobą akordy w różnych rejestrach i odgadywałam dźwięki bezbłędnie. Później zachęciła mnie, żebym wybrała kształcenie słuchu przy maturze i bez problemu otrzymałam z tego przedmiotu piątkę, a wtedy to była najwyższa ocena.

Postanowiła Pani kontynuować naukę gry na fortepianie na drugim końcu Polski, bo w Akademii Muzycznej w Gdańsku.
         - Od dziecka grałam na tym instrumencie, w domu zawsze było pianino, z powodzeniem uczestniczyłam w różnych konkursach muzycznych i zamierzałam rozpocząć studia w klasie fortepianu, ale konkurencja była ogromna i nie zostałam przyjęta na studia pianistyczne.
Dzisiaj, z perspektywy wielu lat oceniam, że nie byłam predystynowana do kariery wirtuozowskiej. Mam za małą rękę i wydaje mi się, że nie trafiłam do pedagogów, którzy by mnie zainspirowali tak, jak później mój pedagog śpiewu – moja osobowość artystyczna wypłynęła dopiero w śpiewie.
         Nie dostałam się na fortepian, ale komisja zwróciła uwagę na bardzo dobre stopnie z innych przedmiotów podczas egzaminu wstępnego, na mój dyplom z wyróżnieniem, na otrzymane nagrody w konkursach muzycznych i recytatorskich. Zachęcano mnie do studiowania na innym wydziale. Za namową komisji postanowiłam spróbować na I Wydziale Kompozycji i Teorii Muzyki. Dostałam się wtedy jako jedyna i dopiero we wrześniu, po dodatkowej rekrutacji, przyjęto jeszcze dwie osoby.
         Otrzymałam bardzo dobre oceny z pierwszych egzaminów i zaliczeń, pokochałam Gdańsk, ale brakowało mi przede wszystkim sceny, bo zarówno w Sanoku, jak i Rzeszowie ciągle występowałam. Miałam duszę aktorki, ale nie chciałam opuszczać Gdańska i postanowiłam spróbować śpiewać w chórze. W Gdańsku działały znakomite chóry akademickie, które często koncertowały za granicą. Mogłam spełnić swoje marzenia o zwiedzaniu świata i dalekich podróżach. Zdałam egzamin do Chóru Politechniki Gdańskiej, który prowadził wspaniały dyrygent Jan Łukaszewski (obecnie prowadzi Polski Chór Kameralny) i rozmiłowałam się w śpiewie klasycznym.
         Trzeba też powiedzieć, że kiedy byłam uczennicą szkoły muzycznej w Rzeszowie, po drugim roku poprosiłam o dodatkowe lekcje gry na flecie poprzecznym i z emisji głosu. Trafiłam do klasy śpiewu pani Anny Budzińskiej, ale prowadziła mnie jako sopran koloraturowy. Mój głos się nie poddawał i nie odnajdywałam się w tej skali. Chociaż to była emisja głosu, obowiązywał mnie egzamin po roku nauki i pamiętam, jak pani Lubomiła Bukowska, która była już doświadczonym pedagogiem i słysząc w moim wykonaniu pieśń Zasmuconej Mieczysława Karłowicza stwierdziła – „To nie jest sopran, ona ma mezzosopran”. Nie myślałam jeszcze wówczas o śpiewie klasycznym. Byłam rozmiłowana w piosenkach i poezji śpiewanej. Dopiero w Gdańsku, kiedy zaczęłam śpiewać w chórze, narodziła się we mnie pasja wokalna. Po dwóch latach postanowiłam zdawać egzamin na Wydział Wokalny Akademii Muzycznej w Gdańsku.

Miała Pani ogromne szczęście, bo trafiła Pani do klasy znakomitej prof. Barbary Iglikowskiej i szybko robiła Pani ogromne postępy i jeszcze w czasie studiów wokalnych została Pani solistką Opery Bałtyckiej.
         - W domu mojej cioci mieszkającej w Gdańsku mówiło się często o wyjątkowej pani profesor Barbarze Iglikowskiej, która wykształciła wielu sławnych śpiewaków i trudno się dostać do jej klasy. Nawet nie marzyłam, że dostanę się pod jej skrzydła, ale postanowiłam spróbować. Zdobyłam nawet numer telefonu do Pani Profesor, ale usłyszałam stanowczy, niski głos - „Ja pani nie znam i nikogo tak z ulicy nie przyjmuję”.
         Dopisało mi jednak szczęście, bo tuż przed rozpoczęciem egzaminu wstępnego spotkałam Staszka Kotlińskiego, studenta prof. Iglikowskiej, który mieszkał w tym samym akademiku, co ja, a obecnie wybitny baryton, który prowadzi klasę śpiewu w Akademii Muzycznej w Gdańsku.
Ponieważ Staszek kilka razy wcześniej słyszał, jak śpiewam, kiedy dowiedział się, że rozpoczynam studia wokalne, zapytał, czy chcę studiować w klasie prof. Iglikowskiej. Powiedziałam mu o moich nieudanych próbach i wtedy on mnie zaprotegował. Powiedział, że jestem bardzo zdolna, już po trzecim roku studiów na Wydziale Teorii Muzyki, bardzo dobrze gram na fortepianie, akompaniuję prawie wszystkim wokalistom w akademiku, i poprosił o pomoc. Zostałam umówiona na spotkanie. Zaraz po przesłuchaniu Pani Profesor stwierdziła, że mam dobry głos i że zaprasza mnie do swojej klasy wokalnej. I tak się zaczęło.

Była już Pani wykształconym muzykiem, Pani głos bardzo szybko się rozwijał i zaczęły się sukcesy na drugim końcu Polski – w Gdańsku.
         - Tak, osiadłam na Wybrzeżu. Wraz z rozpoczęciem pracy w Operze Bałtyckiej zaczął się kolejny etap w mojej karierze. Bałtyckiej. Pierwszą moją rólką była partia Muzyka w operze Manon Lescaut Pucciniego, z piękną arią. Wkrótce mieliśmy 3-tygodniowe tournée zagraniczne, spodobałam się i zaproponowano mi kolejne role: Suzuki w Madame Butterfly Giacoma Pucciniego, Jadwigi w Strasznym dworze Stanisława Moniuszki i Magdaleny w Rigoletto Giuseppe Verdiego. Szybko zaproponowano mi duże role. Z powodzeniem śpiewałam partię Amneris w Aidzie i Azuceny w Trubadurze Giuseppe Verdiego. Występowałam jako Fenena w Nabucco, Flora w Traviacie, Jane Seymour w Annie Bolenie, Olga w Eugeniuszu Onieginie, śpiewałam partie Rozyny i Berty w Cyruliku sewilskim, Cherubina w Weselu Figara. Miałam bardzo dobre recenzje.
         Mając absolutny słuch, doskonale odnajdywałam się w muzyce współczesnej. Czułam się jak ryba w wodzie. Zdolności aktorskie, poszukiwania niesamowitej artykulacji oraz ciekawych barw głosu oraz dobra dykcja sprawiły, że byłam bardzo ceniona przez realizatorów. Śpiewałam w operze Madame Curie Elżbiety Sikory, w Czarnej masce Krzysztofa Pendereckiego i miałam w repertuarze wiele współczesnych pieśni.
Były też wyjazdy na tournée za granicę – m.in. do Niemiec, Austrii, Szwajcarii, Francji, Danii, Luxemburga, a nawet Chin.
Piękne teatry, wiele niezapomnianych wrażeń, wzruszeń, wspomnień.

                          Jury IX Ogólnopolskiego Konkursu Wokalnego im. Barbary Kostrzewskiej: prof. Katarzyna Oleś-Blacha, prof. Monika Fedyk-Klimaszewska i prof Ryszard Cieśla, fot. ZSM nr 1 w Rzeszowie

Po prawie 20-tu latach spędzonych na scenach operowych, zdecydowała się Pani na pracę pedagogiczną w Akademii Muzycznej w Gdańsku.
          - Przyszedł taki moment, że chciałam się moim doświadczeniem podzielić. Postanowiłam rozpocząć pracę ze studentami oraz zająć się także organizacją koncertów. Mam swój piękny cykl koncertów zatytułowany „Oruńskie Koncerty Kameralne”.
          Praca pedagogiczna i działalność naukowa są dla mnie obecnie bardzo ważne. Ilość moich artykułów naukowych oraz publikacji z dziedziny wokalistyki i emisji głosu znacznie wzrosła w okresie pandemii, kiedy wszystko zamarło. Pamiętam radę wydziału, podczas której postanowiliśmy organizować konferencje i wykłady online. Często prowadziłam wykłady na temat śpiewu i emisji głosu. Później pomyślałam o książce „Wokół emisji głosu”. Pod moją redakcją naukową ukazały się już dwa tomy nakładem Wydawnictwa Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, z fantastycznymi publikacjami znakomitości świata wokalnego.
Książka została dwukrotnie nagrodzona w Międzynarodowym Konkursie „Muzyczne Orły”.
          Jako pedagog bardzo się spełniam w swojej pracy. Dbam o dobrą atmosferę w mojej klasie śpiewu. Staram się, aby podczas prowadzonych przeze mnie lekcji ze studentami nigdy nie było dystansu, bo śpiew jest szczególną dziedziną. Musi trafić do wnętrza studenta i jeżeli stworzę dystans, to nie uzyskam dobrych efektów. Każdy wykonawca powinien wyrażać własne emocje. Atmosfera ciepła i dobroci, bliski kontakt międzyludzki są bardzo ważne. Staram się też zawsze doceniać i chwalić dobre wykonania.

Bardzo często wyjeżdża Pani na różnego rodzaju kursy w Polsce i za granicą.
          - Po ojcu odziedziczyłam talent do języków obcych, które od dziecka były moją pasją obok muzyki. Miałam ogromną łatwość w przyswajaniu języków. Wszyscy się męczyli z wymową i akcentowaniem, a ja nigdy nie miałam problemów. Najpierw nauczyłam się mówić i pisać biegle po rosyjsku. Zdobywałam wysokie miejsca na olimpiadach z języka rosyjskiego i polskiego. Podczas nauki w liceum muzycznym poznałam język niemiecki. Wspaniałym pedagogiem była pani Ludmiła Szabat, dzięki której udało mi się dobrze opanować ten język. Biegle posługuję się również językiem angielskim. Wyjeżdżam co roku w ramach programu Erasmus za granicę i prowadzę masterclass ze śpiewu solowego - najczęściej w języku angielskim. Niedawno wróciłam z pięknej Malagi położonej w południowej Hiszpanii. Zostałam tam zaproszona przez miejscowe konserwatorium. Rok temu prowadziłam masterclass na Korfu w Grecji, wcześniej miałam wykłady we Włoszech - Konserwatorium Santa Cecilia w Rzymie, Konserwatorium w Mediolanie oraz w Palermo na Sycylii. Za rok mam znowu zaproszenie na Korfu.
Nawet podczas pobytu w Rzeszowie mam wykład i połączę się z Wrocławiem, gdzie odbywa się Sympozjum naukowe na temat śpiewu, zorganizowane przez Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Śpiewu.

Śpiew stał się pasją, której całkowicie się Pani poświęca.
          - Tak, chociaż był czas, że zastanawiałam się nad aktorstwem. Na szczęście w operze mogłam się spełniać w obu kierunkach. Aktualnie moje życie wypełnia muzyka w szerokim tego słowa rozumieniu. Kocham muzykę symfoniczną i często jestem na koncertach w filharmonii. Ciągle mi w duszy gra fortepian i kocham dobrych pianistów. Aktorstwo i teatr są nadal bliskie mojemu sercu, stąd często jestem w Teatrze Wybrzeże. Fascynują mnie podróże i zwiedzanie świata. Rodzina i moje dzieci są dla mnie najważniejsze. Córka i syn nie są muzykami, wybrały inne zawody, ale także kochają muzykę i często wspólnie bywamy w filharmoni,i czy w operze.

Bardzo dziękuję za rozmowę i poświęcony mi czas
                                                                                                                                                                                                                 Zofia Stopińska

     Zapraszam na spotkanie z panem Bartoszem Koziakiem, znakomitym wiolonczelistą i pedagogiem. Artysta jest zwycięzcą Międzynarodowego Konkursu Wiolonczelowego im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie (2001 r.), zdobywcą II nagród w konkursach Isang Yun in Memoriam w Tongyeong (Korea) oraz im. M. Łysenki w Kijowie, laureatem oraz zdobywcą nagrody specjalnej w konkursie Praska Wiosna, I nagrody w XI Międzynarodowym Konkursie Współczesnej Muzyki Kameralnej w Krakowie, otrzymał także nagrody w konkursach im. Piotra Czajkowskiego w Moskwie oraz ARD w Monachium, także laureat nagrody specjalnej Fundacji Kultury Polskiej, przyznanej przez Ewę Podleś.
      Koncertował w prestiżowych salach koncertowych w Berlinie, Pradze, Paryżu, Palermo, Warszawie. Jako solista współpracował z wybitnymi orkiestrami, występował pod dyrekcją mistrzów batuty. Jako kameralista współpracuje m.in. z Kają Danczowską, Elżbietą Stefańską, Anną Marią Staśkiewicz, Justyną Danczowską, Marcinem Koziakiem, Radosławem Sobczakiem, Agnieszką Kozło.
      Bartosz Koziak ukończył z odznaczeniem „Magma cum Laude” Uniwersytet Muzyczny w Warszawie w klasie Kazimierza Michalika i Andrzeja Bauera oraz Conservatoire National Superieur de Musique de Paris w klasie Philippe’a Mullera.
      Jest zapraszany do udziału w projektach koncertowych Krzysztofa Pendereckiego. Brał udział w pierwszym nagraniu płytowym Concerto grosso pod dyrekcją kompozytora.
W jego dyskografii znajdują się m.in. nagrania II Koncertu wiolonczelowego G. Bacewicz, wyróżnione przez magazyn Pizzicato w Luksemburgu.
      28 i 29 października 2023 roku Bartosz Koziak występował w Rzeszowie w ramach 7. Rzeszowskiej Jesieni Muzycznej.

Pana działalność od lat toczy się w dwóch nurtach – koncertujący wiolonczelista i pedagog. Znalazłam nawet informację, że uczył Pan w trzech akademiach muzycznych.
       - Można tak powiedzieć, bo jako nauczyciel kiedyś miałem krótki epizod z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, ale od lat mam klasę w Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, a od niedawna zacząłem też pracować w Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie.
       To jest naturalna kolej rzeczy, bo wszyscy w mojej rodzinie są muzykami i pedagogami. Tato był profesorem akademii muzycznej, mama także uczy w akademii i średniej szkole muzycznej, tak samo brat i ciocia Celestyna. To było oczywiste, że ja także będę uczył.

Oglądałam zdjęcia z warsztatów, które prowadził Pan w Zespole Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie i zauważyłam, że uczestniczyły w tych zajęciach dzieci, które z pewnością są uczniami szkoły muzycznej I stopnia. Czy Pan uczy także dzieci?
       - To nie dzieje się na co dzień, ale w czasie różnych kursów, które prowadzę przez cały rok, miewam kontakty z najmłodszymi adeptami sztuki wiolonczelowej – niektórzy z nich dopiero rozpoczynają naukę gry na wiolonczeli, inni grają na tym instrumencie od niedawna. Jestem pełen podziwu dla pedagogów, którzy pracują z małymi dziećmi i osiągają znakomite rezultaty, bo to jest niezwykle wymagająca praca. Trzeba dziecko nauczyć grać, a to wiąże się z wymaganiem i jednocześnie prowadzić zajęcia tak, żeby dziecko znajdowało radość z gry i chciało pracować.
Jestem przekonany, że tak jest w tej szkole. To były bardzo przyjemne dwa dni. Cieszę się, że mogłem pracować również z najmłodszymi uczniami klasy wiolonczeli.

W ostatnich dwóch dniach podziwialiśmy Pana w roli solisty i kameralisty. Wysłuchaliśmy dwóch wspaniałych koncertów w ramach 7. Rzeszowskiej Jesieni Muzycznej. Zachwycona jestem wczorajszym koncertem u Dominikanów w Rzeszowie w wykonaniu Kwartetu smyczkowego V4. Wiadomo, że nie gracie w tym składzie na co dzień.
       - Wczorajszy koncert był drugim naszym występem, bo przedwczoraj graliśmy w Dzikowcu, ale w programie były Kwartet „Amerykański” Antonína Dvořáka i „Sonata Kreutzerowska” Leoša Janáčka, a wczoraj wykonaliśmy jeszcze słynny Kwartet smyczkowy Witolda Lutosławskiego. Praca z moimi już teraz przyjaciółmi trwa od dwóch lat. Wygląda to tak, że spotykamy się co jakiś czas na kilka dni bardzo intensywnych prób i za każdym razem gramy nowy utwór.
       Początkowo podchodziliśmy do tych spotkań z rezerwą, ale teraz ta współpraca zaczyna się zacieśniać, mamy wiele nowych planów i spotykamy się częściej. Moi partnerzy mają także wiele zobowiązań – Miranda Liu jest koncertmistrzynią Concerto Budapest, Thomáš Krejbich pracuje w Praskiej Filharmonii, Daniel Rumler do niedawna pracował w Filharmonii w Bratysławie, a teraz jest freelancerem. Każdy z nas mieszka w stolicy innego państwa Grupy Wyszehradzkiej – stąd nazwa Kwartet V-4 i nie możemy spotykać się zbyt często.
Miranda i Tomáš mają wieloletnie doświadczenie kwartetowe w innych zespołach, a Daniel także grał w zespole kameralnym, stąd ja przez cały czas uczę się od nich. Dla mnie te spotkania są bardzo ważne.

                     V4 String Quartet - od lewej: Bartosz Koziak, Miranda Liu, Thomáš Krejbich, Thomáš Krejbich, fot. Jakub Kwaśmniewicz

Utwory na wiolonczelę i fortepian polskich kompozytorów wypełniły program koncertu finałowego tegorocznej Rzeszowskiej Jesieni Muzycznej.
        - Wspólnie z pianistą Grzegorzem Manią zaproponowaliśmy Sonatę i Trzy utwory koncertowe Szymona Laksa, później zabrzmiała Rapsodia Notturna op. 66 Karola Rathausa i na zakończenie wykonaliśmy II Sonatę op. 63 Mieczysława Weinberga. Cieszę się, że utwory spodobały się publiczności.

Wiem, że nie tak dawno dokonał Pan nagrań w Czechach.
        - Nagrałem II Koncert na wiolonczelę i orkiestrę Bohuslawa Martinü z Janáček Philharmonic Ostrava pod dyrekcją Petra Popelki. Później z Łukaszem Borowiczem i z Filharmonią Poznańską dokonaliśmy pierwszego w historii fonografii nagrania niezwykle trudnego Koncertu wiolonczelowego op. 55 Feliksa Nowowiejskiego. Płyta z tym nagraniem nagrodzona została w tym roku Fryderykiem.
        Często występuję jako solista, ale wiolonczelista jest repertuarowo i historycznie niejako zmuszony do grania najrozmaitszych rzeczy. Nie ma wiolonczelistów, którzy są tylko solistami. Nawet najwybitniejsi wiolonczeliści, począwszy od Mscisława Rostropowicza, grywali regularnie w najrozmaitszych formacjach kameralnych. Rostropowicz także występował z wieloma pianistami. To jest naturalna kolej rzeczy każdego wiolonczelisty, a myślę, że też każdego instrumentalisty. Nawet wśród pianistów zdarza się niezwykle rzadko, żeby ktoś w ogóle nie miał kontaktów z muzyką kameralną. To jest naturalna część wykonywania tego zawodu.

Podobnie jest z repertuarem. Trzeba mieć ogromny repertuar, począwszy od muzyki dawnych mistrzów aż po utwory współczesne i często dostosować się do propozycji organizatorów koncertów.
        - Rozkwit wiolonczeli – zarówno repertuarowy jak i wykonawczy, nastąpił w drugiej połowie XX wieku, szczególnie po II wojnie światowej. Dla samego Mscisława Rostropowicza powstało bodajże 110 kompozycji, a przecież nie tylko dla niego były pisane. Ten rozkwit wymaga od nas umiejętności grania muzyki nowej, a Koncert Dvořaka, Koncert Schumanna i Wariacje Rococo Czajkowskiego pozostają ikonami repertuaru. Trzeba grać wszystko.

Podczas wczorajszego koncertu zauważyłam, że gra w zespole kameralnym sprawia Panu ogromną przyjemność, wszyscy byli skupieni, ale radość była także widoczna.
        - Mam wspaniałych partnerów, którzy dają poczucie komfortu podczas gry i wielką przyjemność podczas koncertów.

Zarówno wczoraj, jak i dzisiaj piękne dźwięki wychodziły spod Pana palców i smyczka. To zasługa przede wszystkim grającego, ale także i instrumentu.
        - Tak, instrument, na którym gram, ma niezwykłą historię. Należy do Kai Danczowskiej i do Justyny Danczowskiej, a koncertował na nim Dezyderiusz Danczowski. Wspomniany przed chwilą Koncert wiolonczelowy Feliksa Nowowiejskiego powstał w 1938 roku dla Dezyderiusza Danczowskiego i kto wie, czy ta wiolonczela nie zna tego koncertu lepiej ode mnie. Nie mamy pewności, ale są materiały, w których partia wiolonczeli jest opalcowana i smyczki zostały zaznaczone przez Dezyderiusza Danczowskiego. Jest duże prawdopodobieństwo, że grał ten utwór na tym instrumencie.

     Bartosz Koziak i Grzegora Mania podczas koncertu w sali Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 im. Karola Szmanowskiego w Rzeszowie, fot. Łukasz Płoch

Z jakimi wrażeniami wyjedzie Pan z Podkarpacia?
         - Jestem pod ogromnym wrażeniem koncertu w Dzikowcu, pełnej sali w dworku i słuchającej w wielkim skupienia publiczności. Jest to duża zasługa Grzegorza Mani, Pauliny Richter oraz pani dyrektor Centrum Kultury w Dzikowcu. To nadzwyczajne miejsce.
         Doskonale czuję się w Rzeszowie. Wczorajszy koncert w kościele Dominikanów i dzisiejszy w Sali ZSM nr 1 z udziałem licznej publiczności, która gorąco nas oklaskiwała, były także nadzwyczajne.
Bliski kontakt ze słuchaczami jest dla wykonawców zawsze bardzo ważny.
         Mam nadzieję, że będzie okazja tutaj kiedyś powrócić.

Dziękuję za rozmowę.

                                                                                                                                                                                                                                                                Zofia Stopińska

       Koncertem wypełnionym utworami na wiolonczelę i fortepian Szymona Laksa, Karola Rathausa i Mieczysława Weinberga 29 października 2023 roku 7. Rzeszowska Jesień Muzyczna przeszła do historii. Podobnie jak w latach poprzednich, organizatorem tegorocznej edycji było Stowarzyszenie Polskich Muzyków Kameralistów, a jego współzałożycielem i prezesem jest pan Grzegorz Mania, pianista, kameralista oraz pedagog.

      Grzegorz Mania ukończył z wyróżnieniem studia pianistyczne pod kierunkiem prof. Stefana Wojtasa w Akademii Muzycznej w Krakowie, równocześnie również ukończył studia prawnicze w Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył także z wyróżnieniem studia pianistyczne w Guildhall School of Music and Drama w Londynie.
W 2017 roku na uniwersytecie Jagiellońskim uzyskał tytuł doktora nauk prawnych za pracę poświęconą muzyce w prawie autorskim, przygotowaną pod kierunkiem prof. dr hab. Janusza Barty. Praca otrzymała wyróżnienie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 15. Edycji konkursu Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej na pracę naukową z zakresu własności intelektualnej.

      Grzegorz Mania jako solista i kameralista występuje w kraju i za granicą, koncertując m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Norwegii Austrii, Włoszech Isladii i Izraelu.
Jest doświadczonym i wszechstronnym muzykiem-kameralistą i akompaniatorem nagradzanym podczas konkursów instrumentalnych.

      Uczestniczył w wielu konferencjach naukowych, jest autorem i współautorem szeregu artykułów prawniczych i muzycznych, a także współautorem podręcznika do prawa autorskiego dla nauczycieli szkół artystycznych. Wspólnie z Moniką Gardoń-Preinl przygotował dla wydawnictwa PWM podręcznik do czytania a vista dla uczniów średnich szkół muzycznych.

      Rozmowa z panem Grzegorzem Manią została zarejestrowana po koncercie wieńczącym 7. Rzeszowską Jesień Muzyczną.

Trochę żal, że festiwal już się zakończył i pozostaną nam jedynie wspomnienia wspaniałych koncertów.
       - Wszyscy będziemy miło wspominać tegoroczne wydarzenia i oglądać zdjęcia z koncertów, a festiwal przechodzi do historii. Mogę już zdradzić część naszych planów na przyszły rok, bo będzie także prawdziwa uczta – będą tria, sekstet dęty, kwartet wokalny, duet fortepianowy, kwintet fortepianowy i orkiestra kameralna.

Świetne koncerty odbyły się także w tym roku w wykonaniu wspaniałych muzyków.
       - Cieszę się, że udało się zorganizować tak różnorodny festiwal. Przypomnieliśmy kilku kompozytorów, których rocznice są w tym roku celebrowane, a cały program dostarczył publiczności wielu wspaniałych wrażeń.
Od początku bardzo dobrze układa nam się współpraca z rzeszowskimi Dominikanami i w tym roku odbyły się w kościele Dominikanów aż cztery koncerty.

     Bartosz Koziak i Grzegorz Mania podczas koncertu finałowego 7. Rzeszowskiej Jesieni Muzycznej, fot. Łukasz Płoch

Stowarzyszenie Polskich Muzyków Kameralistów organizuje coraz więcej festiwali kameralnych.
       - To prawda, ale każdy z nich ma swój rys indywidualny. Zapraszamy na festiwale w Krakowie, Zielonej Górze, a w Gdańsku i Warszawie organizowaliśmy przez lata festiwal poświęcony kobietom–kompozytorkom, który od przyszłego roku odbywał się będzie w Warszawie.

      Organizujemy kilkadziesiąt koncertów rocznie. Ciągle rozszerzamy swoją działalność – zaczęliśmy wydawać płyty i możemy się pochwalić nimi także podczas festiwali. Od niedawna wydajemy także Notatnik pianistyczny – kwartalnik, który jest adresowany do wszystkich pianistów, do każdego, kogo pasjonuje ten instrument niezależnie, czy uczył się w szkole, czy prywatnie. Zamieszczamy w tym kwartalniku dużo praktycznych porad, nuty nowych, przyjemnych i prostych utworów fortepianowych.

      Na początku pandemii, kiedy większość czasu spędzaliśmy w domach, zorganizowaliśmy (chyba jako pierwsi) bardzo dużą konferencję dla szkół artystycznych (ponad tysiąc uczestników). Na fali tego wydarzenia postanowiliśmy zorganizować konferencję pianistyczną, podczas której dyskutujemy w gronie pianistów o różnych problemach, wyzwaniach i zagadnieniach wykonawczych. 29 października zakończyliśmy ósmą edycję tej konferencji. Podobną konferencję organizujemy dla nauczycieli gry na instrumentach smyczkowych i pod koniec listopada odbędzie się szósta edycja. Oferujemy także różne szkolenia dla członków naszego stowarzyszenia. Chcemy ich integrować i pomagać im.

Coraz to częściej organizujecie także wyjazdy na koncerty poza granice Polski.
       - To prawda. Za tydzień mieliśmy zaplanowane koncerty w Izarelu. Z oczywistych względów ten projekt się nie zdarzy, ale staramy się, aby zrealizować go w grudniu w Stanach Zjednoczonych i mamy nadzieję, że się uda. Wspieramy też naszych członków, wysyłając ich oferty koncertowe do różnych miejsc. Mamy dużo pracy, ale dobre efekty sprawiają nam ogromną satysfakcję.

Pan także bardzo często gra koncerty i bierze udział w sesjach nagraniowych. Możemy zaproponować melomanom nowiuteńką płytę.
        - Często koncertuję i nagrywam, bo po prostu lubię grać. Z Karoliną Radomską, moją koleżanką od czasów studiów w Londynie, uwielbialiśmy grać salonowe tańce dla publiczności. Z bogatego repertuaru wybraliśmy ulubione walce i poprosiliśmy jeszcze Martę Mołodyńską-Wheeler, aby napisała dla nas walca i skomponowaliśmy płytę. Mam nadzieję, że „Walce na duet fortepianowy” przypadną Państwu do gustu. Zapraszamy do posłuchania walców Maurycego Moszkowskiego, Ernsta von Dohnányi’ego, braci Scharwenków, Ignaza Friedmana i oczywiście Walce op. 39 Johannesa Brahmsa oraz nowy Walc Marty Mołodyńskiej-Wheeler.
Niedługo także ukaże się kolejna płyta nagrana z Katarzyną Budnik z nieznaną Sonatą na altówkę i fortepian Wojciecha Gawrońskiego, Fantazją w wersji na altówkę i fortepian Zygmunta Stojowskiego oraz absolutne arcydzieło literatury światowej na altówkę i fortepian – Sonata, którą skomponowała Rebecca Clarke.
Utwory, które wykonaliśmy w Rzeszowie z Bartoszem Koziakiem, w przyszłym tygodniu także nagramy i planujemy, że ukażą się także na płycie.

Jest Pan także pedagogiem, a wiadomo, że wiele czasu i energii trzeba poświęcić młodym ludziom, którzy chcą się uczyć gry na instrumencie.
        - W tym roku potrzebuję na to sporo czasu, ponieważ mam dużo uczniów i studentów. Uwielbiam uczyć i doskonale wiem, że także sam się uczę podczas rozwiązywania różnych problemów czy wspólnych poszukiwań interpretacji ze studentami.

 Tansman Trio po koncercie w kościele Dominikanów w Rzeszowie - od lewek: Agnieszka Podłucka - altówka, Roksana Kwaśnikowska - skrzypce, Zuzanna Sosnowska - wiolonczela, fot. Jakub Kwaśniewicz

Powracając do tegorocznej Rzeszowskiej Jesieni Muzycznej należy podkreślić, że publiczność miała szczęście usłyszeć dużo wspaniałych dzieł, które dość rzadko są wykonywane. Nie było koncertu bez muzyki polskiej.
        - Takie było nasze założenie od początku istnienia festiwalu. W pierwszych edycjach miał on podtytuł „Zapomniana muzyka” i rozwijaliśmy go podkreślając, że jest bardzo dużo polskiej muzyki kameralnej, mnóstwo dobrych utworów, które nie są prezentowane, bo scena kameralna w Polsce nie jest rozwinięta. Przez lata byliśmy utwierdzani w poczuciu, że polska muzyka jest gorsza od zagranicznej. Na szczęście ten trend się zmienia.
Od początku chcieliśmy pokazywać publiczności w kontekście arcydzieł kameralnych utwory polskich twórców, podkreślając ich wartość i urodę.
Staraliśmy się uświadomić publiczności, że może mieć mnóstwo satysfakcji nie tylko ze słuchania evergreenów muzycznej literatury światowej, ale także z polskich utworów. Zawsze staraliśmy się, aby podczas każdego koncertu wykonane zostało dzieło polskiego kompozytora.

W tym roku było dużo utworów, które rzadko są wykonywane na scenach.
       - Podczas koncertu finałowego 7. Rzeszowskiej Jesieni Muzycznej wykonaliśmy z Bartoszem Koziakiem „Trzy utwory koncertowe” Szymona Laksa, które w Polsce nie są grywane i cieszę się, że spodobały się te utwory. Gorąco oklaskiwane były także pozostałe: Sonata na wiolonczelę i fortepian Szymona Laksa, Rapsodia Notturna op. 66 Karola Rathausa oraz II Sonata Mieczysława Weinberga.

       Tegoroczną edycję Rzeszowskiej Jesieni Muzycznej rozpoczął koncert „Tansman Trio” w składzie: Roksana Kwaśnikowska – skrzypce, Agnieszka Podłucka – altówka i Zuzanna Sosnowska – wiolonczela. Przepięknie zabrzmiały w kościele Dominikanów Serenada op. 10 Ernsta von Dohnanyi’ego, Trio Mieczysława Weinberga, Trio smyczkowe Krzysztofa Pendereckiego i Serenada nr 2 Aleksandra Tansmana.

  Trinus Ensemble: Adrianna Bujak-Cyran, Maria Klich, Matylda Staśto-Kotuła po koncercie w kościele Dominikanów w Rzeszowie, fot. Jakub Kwaśniewicz

       Drugi koncert wypełniły średniowieczne zabytki muzyczne ze zbiorów ss. benedyktynek ze Staniątek i ss. klarysek z Krakowa oraz Starego Sącza w wykonaniu zespołu „Trinus Ensemble”, który tworzą absolwentki krakowskiej Akademii: Adrianna Bujak–Cyran, Maria Klich oraz Matylda Staśto-Kotuła. Trzy głosy żeńskie połączone dążeniem do doskonałej harmonii.

  Sinfonia Varsovia String Quintet - od lewej: Marcel Markowski - wiolonczela, Kamil Staniczek - II skrzypce, Anna Maria Staśkiewicz - I skrzypce, Katarzyna Budnik - altówka, Michał Sobuś - kontrabas, fot. Łukasz Płoch

       Trzeci wspaniały festiwalowy wieczór u Dominikanów zapewnił melomanom Sinfonia Varsovia String Quintet w składzie: Anna Maria Staśkiewicz – I skrzypce, Kamil Staniczek – II skrzypce, Katarzyna Budnik – altówka, Marcel Markowski – wiolonczela i Michał Sobuś – kontrabas. Artyści zachwycili pięknym wykonaniem Kwintetu smyczkowego C-dur op. 28 Luigi Boccheriniego, Pięciu melodii ludowych Witolda Lutosławskiego i Kwintetu smyczkowego Kartki z niezapisanego dziennika Krzysztofa Pendereckiego.

  Wiktoria Zawistowska-Tyliba - mezzosopran, Dominika Grzybacz - fortepian podczas koncertu w ZSM nr 1 w Rzeszowie, fot. Magdalena Mataczyńska

       Program kolejnego koncertu wypełniły pieśni, które zachwycająco śpiewała Wiktoria Zawistowska-Tyliba – mezzosopran, z towarzyszeniem pianistki Dominiki Grzybacz.

       Bardzo różnorodny i ciekawy był przedostatni wieczór, podczas którego słuchaliśmy wielkich kwartetów smyczkowych: Kwartet nr 12 „Amerykański” op. 96 Antonína Dvořáka, Kwartet Witolda Lutosławskiego i Kwartet smyczkowy nr 1 „Sonata Kreutzerowska” Leoša Janáčka. Wykonał je V4 String Quartet w składzie: Miranda Liu – skrzypce (Węgry), Daniel Rumler – skrzypce (Słowacja), Tomas Krejbich – altówka (Czechy) i Bartosz Koziak –wiolonczela (Polska).

     Kwartet smyczkowy V4 - na zdjęciu od lewej: Bartosz Koziak - wiolonczela (Polska), Miranda Liu - skrzypce (Węgry), Tomas Krejbich - altówka (Czechy), Daniel Rumler - skrzypce (Słowacja), fot. Jakub Kwaśniewicz

Rozmawiamy w budynku Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 im. Karola Szymanowskiego w Rzeszowie. W auli tej szkoły odbyły się dwa koncerty: recital wokalny i wieczór finałowy. To bardzo dobra sala do muzyki kameralnej, dysponująca organami, które można będzie kiedyś także wykorzystać.
        - Mam nadzieję, że to miejsce się przyjmie, a organy z pewnością wykorzystamy planując kolejne edycje. Organizując koncerty staramy się wędrować, rozszerzać grono partnerów. Cieszę się, że tak dobrze układa nam się współpraca, a niewielka sala zbliża wykonawców do publiczności. O to chodzi w muzyce kameralnej, która nigdy nie była pisana z myślą o wielkich salach – wręcz przeciwnie, jej źródła są w domach i salonach.

Zapewniał Pan, że 8. Rzeszowska Jesień Muzyczna odbędzie się w przyszłym roku.
        - Tak, bo otrzymaliśmy już dotację także na przyszły rok i już zapraszam na koncerty najpóźniej za 11 miesięcy. 

                                                                                                                                                                                                                                         Zofia Stopińska